Wat heerlijk! Die gezellige kerstperiode breekt weer aan. Toch kan deze heerlijke decembermaand ook de nodig stress en opvoeduitdagingen met zich meebrengen. En die zijn helemaal niet zo heerlijk en gezellig… Dat kan anders!
In de afgelopen jaren heb ik regelmatig artikelen geschreven en video’s gemaakt over diverse thema’s, waar je als ouder tijdens de decembermaand en de feestdagen tegenaan kunt lopen. Denk maar eens aan situaties of dilemma’s als: wat geef ik mijn kind met kerst (zeker wanneer Sinterklaas net het land uit is)?, wat gaan we tijdens de kerst allemaal doen?, hoe zorg ik ervoor dat mijn kind niet helemaal overprikkeld raakt?, hoe kan ik het snoepen van mijn kind in goede banen leiden?, welke extra, leuke activiteiten kan ik doen rondom het kerstthema? (en ga zo maar door). Dat zijn allemaal thema’s, die in mijn artikelen en video’s voorbij komen.
Zou je graag mijn antwoord op één van deze vragen willen weten? Kijk dan hieronder. Je vindt er eerst een lijst met allerlei artikelen. Daarna volgen een aantal leuke activiteiten om met het hele gezin te doen en ten slotte enkele video’s, die ik voor je heb opgenomen. Hopelijk vind je hier het antwoord dat je zoekt.
Ik wens jullie alvast een hele fijne decembermaand en gezellige feestdagen!
Met vriendelijke groet, Joyce Akse
P.s.: Mis jij nog een dringende opvoedvraag, die met de decembermaand of feestdagen te maken heeft, maar waar je hier geen informatie over vindt? Laat me dat dan via e-mail weten. Dan geef ik jou alsnog antwoord op je vraag. (Let op: Geef in je mailtje duidelijk aan dat je je vraag stelt n.a.v. dit artikel.)
TIP: Ik heb tussen de twee lijstjes met artikelen en video’s nog een ander lijstje gezet, namelijk een lijstje met leuke kerstactiviteiten, die je heel makkelijk thuis kunt doen. Veel plezier samen!
Artikelen over de decembermaand, feestdagen en het voorkómen van de kerststress:
————————————————- Maak je je zorgen over je kind (0-16 jaar) dat moeite heeft met luisteren, slapen, eten of zindelijk worden? Of heb je een andere opvoedvraag, waar je graag een antwoord op wil? Lees dan hier wat ik voor je kan doen om dat op te lossen.
Leuke activiteiten voor het hele gezin in de Winter- en Kerstperiode:
– Winter Bucket List. Allerlei hele leuke activiteiten voor in de winter en de kerstvakantie.
– Speurtocht ‘Winter’ (met 3 niveaus & 4 spelopties). Kleed je lekker warm aan – handschoenen aan, muts op, sjaal om – en lopen maar!
– Speurtocht ‘Kerst’ (met 3 niveaus & 4 spelopties). Ga samen op zoek naar allerlei onderwerpen, die te maken hebben met kerst en het kerstverhaal.
– LeesBingo voor in de Winter. Ga lekker lezen op al deze bijzondere plekken, die passen binnen het thema winter. Heb je op één van deze plekken gelezen? Streep ‘m af op je bingokaart en zoek een nieuwe bijzondere plek uit om verder te lezen.
– Bingospel ‘Kerst’: Speel dit leuke bingospel samen in de kerstperiode en gebruik kerstkoekjes of chocolaatjes als fiches. Met 5 bingokaarten. Voor alle leeftijden.
– Adventskalender voor Ouders: Leef samen met je kind op een relaxte en ontspannen manier toe naar de feestdagen. Deze adventskalender is alleen beschikbaar tijdens de adventsperiode.
– Adventskalender ‘Andersom’ : De tijd van geven. Zet iedere dag een voedingsproduct apart voor de Voedselbank en geef jouw ‘Adventsbox’ nog vóór de kerst af. Mooi om te doen, voor jong & oud. Bekijk ook deze video. Deze adventskalender is alleen beschikbaar tijdens de adventsperiode.
– Adventskalender ‘Andersom’ voor kinderen. Doe iedere dag iets aardigs (een kleine ‘goede daad’) voor een ander. Deze adventskalender is alleen beschikbaar tijdens de adventsperiode.
————————- Volg me nu ook op Facebook en/of Instagram voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie. ————————-
VRAAG: Wat vind jij de fijnste, handigste tip? Laat het me hieronder weten.
Heb je vragen over deze artikelen of video’s? Stuur me dan vrijblijvend een mailtje en geef aan dat jouw vraag naar aanleiding van dit artikel komt.
Heb je dit allemaal al geprobeerd en/of heb je er meer hulp bij nodig? Neem dan contact met me op en dan gaan we samen aan de slag om je kind op een rustige en ontspannen manier van de decembermaand en de feestdagen te laten genieten. Je leest hier alvast wat ik zoal voor je kan betekenen.
Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag! Houd het dan wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Zet jouw reactie onder dit bericht. Dankjewel alvast voor je reactie!
Ik hoop van harte dat jullie op basis van deze tips samen fijne, ontspannen feestdagen hebben dit jaar.
————————- Wil jij meer OpvoedTips van Joyce lezen én ze als eerste in je mailbox ontvangen? Dat kan! Helemaal gratis en vrijblijvend. Aanmelden is heel eenvoudig.
Cadeau: Als welkomstcadeau ontvang je meteen na je aanmelding het E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’. Je leest er hier meer over. ————————-
Pfff, vandaag was het weer zover. Je ging ’s avonds nog even bij je tiener kijken om te zien of hij al sliep en wat zag je: ondanks dat het allang bedtijd was geweest, zat je tiener nog doodleuk op zijn telefoon te kijken. ‘Ja, mam. Nog even. Ik ben zo klaar. Dan stop ik echt!’. En je wil je tiener heel graag geloven, maar je weet dat het hem niet gaat lukken. Jullie hebben hier al zo vaak discussies over gehad. Je snapt wel dat die telefoon voor je tiener ontzettend belangrijk is: dit is een van de manieren om contact te houden met zijn vrienden. En dat wil je hem ook niet ontnemen, juist omdat je weet dat dat op zijn leeftijd zo belangrijk voor hem is. Toch zie je ook de nadelen ervan: je tiener gaat ieder dag later naar bed en is daardoor ’s ochtends niet uit bed te krijgen. Voordat hij naar school gaat, loop jij op eieren omdat hij humeurig is en niks van je kan verdragen. Je kunt je ook niet voorstellen dat hij zich tijdens de lessen op school goed kan concentreren. Je weet: dit moet anders. Maar hoe…?
Voor veel ouders van tieners is dit een herkenbare situatie, die nagenoeg dagelijks voorkomt. Je tiener ligt nog tot heel laat in bed op zijn telefoon te kijken. Het is duidelijk dat je tiener hierdoor te weinig slaapt. Je maakt je er zorgen over, want je weet dat je tiener nog in ontwikkeling is; zijn hersenontwikkeling is nog in volle gang en dan is het goed om voldoende te slapen. Je hoort dit thema ook wel bij andere ouders terugkomen, maar iedereen lijkt er op een andere manier mee om te gaan. De ene ouder is er heel streng in en de ander laat het helemaal los. Je zou graag willen weten waar jij als ouder goed aan doet, juist in het belang van je tiener en zijn ontwikkeling. In m’n artikel ‘Wat gebeurt er allemaal met je tijdens de adolescentie? Van kindertijd naar jong volwassenheid [Overzichtsartikel]’ lees je meer over de verschillende domeinen waarop adolescenten / tieners zich gaan ontwikkelen.
Voordat ik je een aantal praktische tips voor thuis ga geven, wil ik je graag uitleggen waarom slaap zo belangrijk is. Wat levert het je tiener eigenlijk op om goed en voldoende te slapen? Als je die informatie gelezen hebt, kun je verder met mijn tips, die daar goed op aansluiten. Door de combinatie van informatie en praktische tips kun je er thuis makkelijker met je tiener over in gesprek gaan en kom jij als ouder goed beslagen ten ijs.
Wist je dat… – de meeste tieners (tussen de 12 en 14 jaar) minimaal 9 tot 10 uur slaap per nacht nodig hebben om de volgende ochtend weer uitgerust op school te verschijnen? – bijna de helft van alle jongeren (50%) te kort slaapt? – bijna 1 op de 5 jongeren (20%) overdag last heeft van slaperigheid? – ong. een vijfde van alle jongeren (20%) minder dan 6 uur per nacht slaapt? – ong. een derde van alle jongeren (33%) er langer dan een half uur over doet om in slaap te vallen? – jongeren van 15 en 16 jaar gemiddeld 5 uur en 45 minuten per dag aan digitale media besteden?
Waarom is slaap zo belangrijk? Wanneer we slapen verwerken onze hersenen wat we overdag hebben geleerd en hebben meegemaakt. Het is dus goed voor onze hersenen om voldoende te slapen; zeker voor tieners, van wie de hersenen nog volop in ontwikkeling zijn. Als je ’s nachts te kort slaapt, dan ben je overdag niet alleen slaperig, maar kun je je ook minder goed concentreren en werkt je geheugen minder goed. Je kunt dus minder goed in je opnemen wat er op school gezegd en uitgelegd wordt. Indirect heeft een slaaptekort dus ook invloed op je schoolresultaten.
Daarnaast weten we dat wanneer je slaaptekort hebt, je humeurig kunt zijn, je minder goed in je vel zit en/of je minder goed in staat bent om positief en veerkrachtig om te gaan met vervelende gebeurtenissen. Je hebt dan een korter lontje en raakt sneller geïrriteerd, gefrustreerd en boos.
Voldoende slapen is ook goed voor je gezondheid. Het ondersteunt je afweersysteem, waardoor je minder snel ziek wordt. Je hebt een lager risico op overgewicht en je groeit goed. Door voldoende slaap heb je meer energie, waardoor de kans ook weer groter is dat je meer gaat bewegen.
Veranderend slaap- / waakritme bij tieners Verder weten we dat specifiek voor tieners geldt dat hun slaap-/waakritme verandert en verschuift. Soms komt de aanmaak van het hormoon melatonine* later op gang (dit hormoon is van belang voor een goed slaap- / waakritme). De tienerhersenen geven dan het signaal om te gaan slapen te laat door. Hierdoor hebben tieners moeite met in slaap vallen en liggen ze soms nog lang wakker. *: Dit is overigens géén reden om je tiener tabletjes met melatonine te laten slikken, want dan kan juist een averechts effect hebben op het slaap-/waakritme van je tiener en zijn slaap-/waakritme nog meer verstoren. Geef je kind of tiener dus niet zomaar melatoninetabletjes of alleen onder begeleiding van een arts.
Ook sociale factoren zorgen ervoor dat tieners later naar bed gaan en later in slaap vallen. Ze gaan vaak nog ’s avonds sporten of gaan naar een andere hobby, ze spreken ’s avonds af met vrienden en/of hebben een baantje in de avonduren. Op zich is er natuurlijk niet veel mis met deze activiteiten, alleen veranderen daar de schooltijden niet in mee. Ook van tieners wordt verwacht dat ze – ongeacht de activiteiten die ze ’s avonds hebben – ’s ochtends weer op tijd én fris & fruitig op school zijn.
————————————————- Maak je je zorgen over je kind (0-16 jaar) dat moeite heeft met luisteren, slapen, eten of zindelijk worden? Of heb je een andere opvoedvraag, waar je graag een antwoord op wil? Lees dan hier wat ik voor je kan doen om dat op te lossen.
Hoe ga je hier als ouder nu het beste mee om? Hoe stimuleer je dat je kind ’s avonds toch goed in slaap valt?
Hieronder vind je een zestal uitgebreide opvoedtips, die jou helpen om er voor te zorgen dat je tiener beter gaat slapen. Daar komen ze.
(1) Maak duidelijke afspraken met je tiener: Tieners zijn net kinderen. Ze hebben duidelijkheid nodig. Uiteraard hebben ze ook meer vrijheid nodig dan toen ze jonger waren, maar nog niet álle vrijheid. Ze kunnen nl. nog lang niet altijd goed inschatten wat goed voor hen is. Ze weten het vaak wel, maar ze doen iets anders. Ze zijn namelijk vaak geneigd om te gaan voor de voordelen op korte termijn dan de voordelen op lange termijn. Vandaar dat ze snel naar hun telefoon grijpen (want: melding, dus snel kijken en snel reageren) in plaats van gaan slapen (want: ze weten wel dat het goed voor hen is, maar die ene nacht slecht slapen maakt toch niet zo veel uit; zich niet realiserend dat het al de zoveelste nacht op rij is…).
Omdat je tiener dat zelf zo lastig kan inschatten, speel je daar als ouder een heel belangrijke rol in. Het is belangrijk dat jij je tiener leert wat goed voor hem/haar is door niet alleen te kijken naar voordelen op de korte termijn, maar ook naar voordelen op de lange termijn. Neem die taak van jou als ouder dan ook serieus.
Eén van die taken is dus om duidelijke afspraken met je kind te maken. Rondom slapen en apparaatgebruik kun je dan denken aan: – Geen telefoon mee naar de slaapkamer. – Eén uur voor het slapengaan kijk je niet meer op een apparaat. – Vlak voor het slapengaan maak je geen huiswerk. Dit is een lijstje met wat je tiener ’s avonds voor het slapengaan niet mag. Vergeet niet dat je tiener dat dus wel overdag mag. Dus juist overdag zijn de momenten om huiswerk te maken en op je telefoon te kijken.
————————————————- Wist je dat… uit onderzoek blijkt dat jongeren eerder, langer en beter slapen als er thuis consequente regels gelden voor de hoeveelheid digitaal mediagebruik? Dan brengen jongeren er namelijk minder tijd mee door. ————————————————-
Hier mag je evt. ook nog afspraken aan toevoegen voor ‘technologievrije’ momenten of plekken. Denk dan aan: ‘als we aan tafel zitten, gebruiken we geen telefoons / apparaten’, ‘je gebruikt één apparaat per keer, dus je kijkt niet op je telefoon wanneer je televisie kijkt’.
En nou zie ik je al denken dat jouw tiener dit echt niet gaat doen. Of dat jij dit niet wil gaan toepassen omdat je dan grote discussies krijgt en die heb je al genoeg met je tiener. Toch wil ik je graag uitleggen waarom het belangrijk is om deze afspraken te maken (en die uitleg kun je ook aan je tiener geven).
Dit zijn allemaal afspraken om ervoor te zorgen dat je kind voor het slapengaan minder actief wordt en stap voor stap gaat afschakelen om rustig te kunnen gaan slapen. Wanneer je tiener namelijk actief blijft (bijv. door ’s avonds laat nog te gaan sporten of gamen), blijft zijn lichaam adrenaline aanmaken en blijft zijn lichaam in de ‘aan-stand’. Zo valt hij inderdaad moeilijker in slaap. Dat wil je graag voorkomen. Vandaar dat het voor je tiener beter is om voor het slapengaan met een rustige activiteit te eindigen (wat je tiener ’s avonds wel kan doen, lees je hieronder). Er zijn dus nog andere dingen die je tiener voor het slapengaan wel kan doen!
O ja, en als je tiener zijn telefoon toch op zijn slaapkamer heeft, dan blijven er waarschijnlijk nog allemaal meldingen / geluidjes komen, waardoor je tiener toch in de verleiding komt om even op zijn telefoon te kijken. Je tiener kan zichzelf helpen door zijn meldingen en geluiden uit te zetten. Nog beter zelfs zou zijn om zijn telefoon in de woonkamer te laten en ’s nachts niet op zijn slaapkamer te hebben. Dat komt zijn nachtrust alleen maar ten goede.
Wat ook goed werkt om de kans van slagen van deze afspraken te vergroten, is om je tiener mee te nemen in het meedenken over de afspraken. Vraag je tiener welke afspraken in zijn ogen wel kunnen werken en welke niet. Als je je tiener hier op een serieuze manier in betrekt, wordt zijn commitment ten opzichte van de afspraken groter.
TIP: Gebruikt je tiener zijn telefoon (nu nog) als wekker? Koop dan een andere wekker voor je tiener, die hij los van zijn telefoon kan gebruiken.
(2) Leer je kind omgaan met piekeren. Sommige tieners vallen ’s avonds niet goed in slaap omdat ze nog over allerlei dingen blijven nadenken of piekeren. Dat kan gaan over die ene toets die ze mogelijk verknald hebben, over dat ene slechte punt dat ze terug hebben gekregen (en hoe ga ik dat mijn ouders vertellen), over die ene opmerking van een vriendin of over het pesten dat al een tijdje bezig is en ga zo maar door. Hierdoor slapen ze slechter en korter.
Het zou voor je tiener dan fijn zijn wanneer hij zijn hart kan luchten. En hoe graag je ook wil dat hij dat bij jou als ouder doet, sommige tieners willen dat niet meer of doen dat maar mondjesmaat. Je kunt je tiener dan de optie geven om zijn zorgen, negatieve gedachten of vervelende gevoelens waar hij mee zit in een boekje op te schrijven. Laat je kind dat op een vast moment van de dag doen en dan voor een specifieke duur, bijv. max. 15 minuten. Je tiener schrijft dan alles op waar hij mee zit en legt na die tijd het boekje weg. Zo schrijft je tiener op wat hem dwars zit, waardoor het enerzijds weer even van hem af is en hij anderzijds zijn gedachten weer wat meer op een rijtje kan krijgen. Hij gaat daardoor de situatie beter overzien of kan het net van een andere kant bekijken en kan dan ook makkelijker tot een oplossing of antwoord komen. Vaak lucht het opschrijven van deze zorgen, gedachten of gevoelens al even op, waardoor je tiener later makkelijker in slaap kan komen.
Misschien denk je nu wel: ‘Waar zou mijn tiener nou over moeten piekeren? Dat zal toch wel meevallen.’ Je tiener kan in zijn jonge leventje al behoorlijk wat stress ervaren. Denk daar niet te licht over en stap er niet te makkelijk over heen. Let er de komende tijd eens op en ga het gesprek aan met je tiener (ook als je tiener dat liever niet doet). Je kunt hiervoor bijv. deze GespreksStarters (Hersenstichting) gebruiken.
Merk je dat je kind echt te veel zorgen heeft, een grote mate van stress ervaart en/of te veel piekert, waardoor hij slecht slaapt of het anderszins op een vervelende manier doorwerkt in zijn normale leven? Schakel dan professionele hulp in.
(3) Leer je tiener gezonde slaapgewoontes aan. Je slaapkamer is er om in te slapen. Alles wat je tiener daarvan afhoudt, hoort dus eigenlijk niet thuis op zijn slaapkamer. Dat is natuurlijk best een extreme uitspraak en in praktijk vaak niet haalbaar. Want huiswerk maken doen tieners vaak op hun kamer (daar staan hun boeken en andere benodigdheden bij elkaar), terwijl dat ook niks met slapen te maken heeft.
Echter, op de slaapkamer van tieners zijn ook vaak allerlei apparaten of spelcomputers te vinden. En die dragen echt niet bij aan een goede nachtrust. Sterker nog, ze maken het juist moeilijker voor je tiener om de verleiding te weerstaan om toch nog een spelletje te spelen (of 2, of 3, of 4…). Denk er eens over na om de spelconsoles en andere apparaten, die voor afleiding tijdens het slapen (of huiswerk maken) zorgen, van de slaapkamer af te halen en ergens anders in huis te plaatsen. Is dat niet mogelijk? Maak dan duidelijke afspraken over wanneer deze apparaten wel / niet gebruikt mogen worden.
Bij gezonde slaapgewoontes hoort ook een goed bed- / slaapritueel, rustige activiteiten aan het einde van de dag en een vast tijdstip om naar bed te gaan én om wakker te worden. Hier geef ik je nog wat extra informatie over:
– Een goed bed- / slaapritueel bestaat uit vaste onderdelen, die voor het slapen moeten gebeuren (zoals je tanden poetsen, naar de wc gaan, douchen / wassen, omkleden etc.). Het fijnste is om die handelingen elke avond in dezelfde volgorde uit te voeren. Dat helpt je lichaam ook om stap voor stap te herkennen dat je naar bed gaat en om zich klaar te maken om te gaan slapen. – Zorg dat aan het eind van het bed- / slaapritueel rustige activiteiten zitten, zoals in bad gaan, een boek of tijdschrift lezen, een luisterboek luisteren, rustige muziek luisteren, ademhalingsoefeningen doen ed. Wellicht vind je tiener het fijn om aan het eind van de dag nog even met jou te kletsen. – Zorg voor een vast tijdstip waarop je tiener gaat slapen en waarop hij wakker wordt. Dat geldt – zeker voor moeilijk slapende tieners – zowel voor door de week als in het weekend. Merk je dat het slapen weer wat beter gaat, dan kun je je tiener in het weekend iets later naar bed laten gaan (maar overdrijf het niet). Is het verschil in bedtijd tussen door de week en in het weekend te groot? Dan heeft je tiener last van een ‘jetlag’. Dat wil je graag voorkomen. – Merk je dat je tiener ’s ochtends moeilijk wakker wordt of moeite heeft om uit bed te komen, zorg dan in de ochtend voor voldoende licht. Doe de gordijnen open en/of doe de lamp aan. Dat vind je tiener op dat moment misschien niet heel prettig, maar het helpt hem/haar wel goed om makkelijker wakker te worden.
O ja, en dat het voor de slaap van je tiener niet handig is om ’s avonds cafeïnehoudende dranken, zoals cola, energiedrankjes of koffie te drinken, dat wist je al… Toch? 😉
TIP: Klets aan het eind van de dag nog even met je tiener aan de hand van het boek ‘TienerKlets’ (auteur: Michal Janssen) of gebruik mijn ‘100 Kletskaartjes‘ (klik op de link en scroll naar beneden).
(4) Laat je tiener overdag lichamelijk actief zijn. Zorg dat je tiener overdag lichamelijk actief bezig is. Dat kan al heel eenvoudig door je tiener op de fiets naar school te laten gaan, maar ook door je tiener te laten sporten. Ga samen op zoek naar een leuke sportclub in de buurt en meld je aan voor proeflessen zodat je tiener eens aan de sport kan ‘snuffelen’. Daarnaast is het goed om je tiener voldoende buiten te laten zijn. Ook dat heeft een positieve invloed op zijn slaap. Niet alleen omdat daar doorgaans ook wat beweging bij komt kijken, maar ook door het daglicht waar je kind dan in is. Dat heeft weer een gunstig effect op de aanmaak van het slaaphormoon en de slaapcyclus van je kind.
TIP: Laat je tiener op de fiets naar school gaan. Dat zijn drie vliegen in één klap: (1) Je tiener beweegt en is lichamelijk actief, (2) hij is in de buitenlucht, én (3) hij is in het daglicht. Kortom, op de fiets naar school gaan is dus héél goed voor je slaap.
————————- Volg me nu ook op Facebook en/of Instagram voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie. ————————-
(5) Help je tiener met plannen. Bij de afspraken las je al dat het goed is om af te spreken dat je kind voor het slapengaan cognitief gezien rust heeft. Bij huiswerk maken is je kind cognitief gezien juist actief, terwijl dat voor het slapengaan dus niet handig is. Vandaar dat de afspraak ‘geen huiswerk maken voor het slapengaan’ belangrijk is. Maar wanneer moet je kind dan zijn huiswerk maken? Daar kun jij je tiener goed bij helpen.
Maak samen met je kind een weekplanning. Je gaat daarbij samen kijken naar factoren als: hoe laat is je tiener thuis van school (dat verschilt waarschijnlijk per dag), welke activiteiten / hobby’s / klusjes heeft je tiener op die dag, hoe laat gaat jullie doorgaans naar bed en wat is zijn bedtijd. Geef in het overzicht ook aan dat je tiener in het uur voor het slapengaan geen huiswerk meer maakt, niet meer op zijn telefoon kijkt ed. Als je dat allemaal in kaart hebt gebracht, weten jullie hoeveel tijd je tiener dagelijks heeft om huiswerk te maken. Op de ene dag is dat meer dan op de andere.
Vervolgens is het belangrijk om wekelijks samen te kijken welk huiswerk je tiener daadwerkelijk op heeft. Zijn er nou dagen waarop je kind nagenoeg geen tijd heeft om zijn huiswerk te maken of voor toetsen te leren? Dan is het goed om af te spreken hoe je kind vooruit kan werken.
Als volwassene hebben we een meer realistische kijk op de week en de uren die beschikbaar zijn voor maak- en leerwerk dan onze tieners. Ook dat heeft te maken met hun hersenontwikkeling. Je kind heeft jou als ouder dus echt nodig om grip te krijgen op zijn tijd en om overzicht te krijgen over wanneer hij wel / geen huiswerk kan maken / leren. Ook hier is dus een belangrijke taak voor jou als ouder weggelegd!
(6) Geef zelf het goede voorbeeld. Ook al lijkt het soms niet zo, maar tieners letten op wat je als ouder doet. Vandaar dat het belangrijk is om het goede voorbeeld te geven. Het is dan ook belangrijk dat wij als ouders ook niet continu of bij elke ‘leeg’ moment onze telefoon pakken, tot laat doorwerken of (te) laat naar bed gaan.
Net zo goed dat wij als ouders van onze tieners verwachten dat ze zich aan de gemaakte afspraken houden (zoals bij punt 1) is het belangrijk dat wij ons als ouders ook aan die afspraken houden. En laten we eerlijk zijn: dan merken we dat het nog best lastig is om dat dag in dag uit netjes vol te houden. Dat geldt natuurlijk ook voor onze tieners. Wees dus wel duidelijk en consequent in het maken van de afspraken (ook voor jezelf), maar toon ook begrip voor de situatie van je tiener.
TIP: Wist je dat ‘lege tijd’ of je even vervelen heel nuttig kan zijn voor je hersenen? Prof dr. Erik Scherder (hoogleraar Klinische Neuropsychologie, VU Amsterdam) vertelt er in deze video meer over.
Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag! Houd het dan wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Zet jouw reactie onder dit bericht. Dankjewel alvast voor je reactie!
Ik hoop van harte dat je op basis van deze tips aan de slag kunt met jouw manier van opvoeden én dat de avonden en nachten bij jou thuis rustiger gaan verlopen. Ik wens jullie vele rustige avonden samen en lekker uitgeslapen kinderen!
————————- Wil jij meer OpvoedTips van Joyce lezen én ze als eerste in je mailbox ontvangen? Dat kan! Helemaal gratis en vrijblijvend. Aanmelden is heel eenvoudig.
Cadeau: Als welkomstcadeau ontvang je meteen na je aanmelding het E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’. Je leest er hier meer over. ————————-
Referenties behorend bij dit artikel: – Podcast ‘Mediamomentje’ van Yorick Scheerens. Een podcast-aflevering over kinderen, technologie en mediaopvoeding, die ingaat op slaap en mediagebruik met expert Maartje van Stralen van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU Amsterdam). Klik hier. – Webinar ‘Mediaopvoeding tieners 12-18 jaar | Home Start’. Handout. – Regels over schermtijd laten jongeren eerder, langer en beter slapen. (2022). Captise. Amsterdam UMC. Klik hier. – Hersenstichting. Slaap en jongeren. Slaapchallenge. – Charge your Brainzzz: lespakket over slaap. Informatie voor ouders. Klik hier.
Als gezin kijken we graag samen naar leuke films. Zeker als het buiten donker en regenachtig weer is. Dan is het heerlijk om binnen op de bank onder een dekentje te kruipen en samen een mooie film te kijken. Gezellig met z’n allen, lekker knus en gezellig.
Houd jij er ook zo van om samen met je kind(eren) films te kijken en vind je het niet erg als ze soms een beetje spannend zijn? Dan heb ik speciaal voor jou een mooie lijst samengesteld met films, waarbij griezelen of Halloween het belangrijkste thema is.
De films staan in volgorde van ‘adviesleeftijd’. Ik heb het leeftijdsadvies voor deze films voor je opgezocht en achter de filmtitel vermeld. Uiteraard mag je altijd zelf de afweging maken of de betreffende film wel of niet geschikt is voor jouw kind.
Mocht er trouwens nog een mooie Halloween- of griezelfilm aan deze lijstjes ontbreken, zet ze dan vooral onder dit artikel. Laat me hieronder weten welke griezelfilm jouw favoriet is.
Hier vind je de leukste griezelfilms op een rijtje: – Poeh’s Lollifanten Halloween – Vanaf alle leeftijden – Monsters en Co & Monsters University – Vanaf 6 jaar – Hotel Transsylvanië 1 t/m 3 (2012) – Vanaf 6 jaar – Scooby-Doo Trick or Treat (2022) – Vanaf 6 jaar – De Kleine Vampier (2017) – Vanaf 6 jaar – 100% Wolf – Vanaf 6 jaar – Dolfje Weerwolfje – Vanaf 6 jaar – Coco (2017) – Vanaf 6 jaar – The Addams Family 1 & 2 – Vanaf 6 jaar – De Heksen (2005) – Officieel vanaf alle leeftijden, maar dat zou ik persoonlijk niet aanbevelen. Vanaf 9 jaar is m.i. passender. – De Heksen (2020) – Vanaf 9 jaar. – Harry Potter – Leeftijdssuggestie verschilt per deel. – Ghostbusters 1 t/m 3 (2016) – Leeftijdssuggestie verschilt per deel. – Goosebumps 1 & 2 (2015, 2018) – Vanaf 12 en 9 jaar – The Gremlins 1 & 2 – Vanaf 12 jaar
Natuurlijk kun je via Netflix, Videoland of Ziggo heel veel films kijken en veel ervan zijn ook nog gratis. Maar wist je al dat je via de bibliotheek ook heel veel films kunt lenen? Dat is vooral heel handig voor de wat oudere films.
=> Welke van deze films kijk jij het liefst? Welke is jouw favoriet? Of welke film is de eerstvolgende die je gaat kijken? Laat het me hieronder weten.
Wil je meer weten over Joyce Akse? Wil je graag haar OpvoedTips lezen, speciaal voor ouders van kinderen tussen 0-16 jaar? Misschien wil je zelfs abonnee worden van haar GRATIS E-zine? Dat kan! Klik op de betreffende links om verder te lezen.
Gezond eten is belangrijk; dat weten we allemaal. Maar wist je ook dat gezond eten niet alleen belangrijk is voor de lichamelijke groei, ontwikkeling en gezondheid, maar ook voor de cognitieve en sociale vaardigheden van je kind (0-18 jaar)?
Kinderen en tieners, die gezond eten zijn namelijk minder vaak ziek, kunnen zich beter concentreren en zitten beter in hun vel. Ze hebben zelfs minder kans op hart- of vaatziektes als ze volwassen zijn.
Helaas is het eetpatroon van jeugdig Nederland niet optimaal. Voor alle leeftijdsgroepen geldt dat ze gemiddeld te weinig groente, fruit, vis en vezels eten. Als volwassenen weten we dat juist dat de gezonde ingrediënten zijn en we zagen graag dat onze kinderen daar voldoende van aten.
De grote vraag is alleen: hoe zorg je er nou voor dat je kind die gezonde ingrediënten daadwerkelijk gaat eten? Daar wil ik je in dit artikel graag een aantal praktische tips voor geven. Dit artikel verscheen eerder in aangepaste vorm verschenen op de website van CJG043 met als titel ‘Je kind gezond leren eten – Tips van een opvoedcoach‘. Hieronder lees je de uitgebreidere versie.
(1) Zorg voor gezonde producten in huis. De meest voor de hand liggende tip is natuurlijk om zelf vooral de gezonde producten in huis te halen. Als je geen ongezonde producten in huis hebt, kan je kind ze thuis ook niet eten. Dat is een heel logische en duidelijke stap, die je als ouder makkelijk kunt zetten. Dat betekent ook dat je als ouder zelf in de hand hebt hoe gezond je kind eet. Je haalt gezonde ingrediënten en producten in huis, waardoor je gezonde maaltijden kunt bereiden. Alleen is dat natuurlijk nog geen garantie dat je kind jouw gezonde maaltijd daadwerkelijk gaat eten. Daar heb je weer andere strategieën voor nodig.
Uiteraard begrijp ik ook wel dat jij of je kind het fijn vindt om een aantal ongezonde producten in huis te hebben. Maak daar dan duidelijke afspraken over. Spreek met je kind af hoe vaak per dag en wanneer je kind een snoepje, koekje of iets anders mag eten. Een duidelijke afspraak is bijvoorbeeld: je mag 1x per dag een ongezond tussendoortje en dat eten we ’s middags als je thuis komt uit school. Zo weet je kind dat het wel af en toe een snoepje of koekje mag eten, maar niet de hele dag door. Wil je meer tips over hoe je omgaat met het snoepen van je kind? Klik dan hier om mijn artikel ‘Snoep, snoep en nog eens snoep – Hoe je een eind maakt aan het gezeur over snoep.’ te lezen.
————————————————- Maak je je zorgen over je kind (0-16 jaar) dat moeite heeft met luisteren, slapen, eten of zindelijk worden? Of heb je een andere opvoedvraag, waar je graag een antwoord op wil? Lees dan hier wat ik voor je kan doen om dat op te lossen.
(2) Laat weten wat je kind goed doet Stimuleer je kind op een positieve manier om de maaltijd, die je hebt klaar gemaakt, te proeven. Eén van de belangrijke aspecten van positief stimuleren is dat je je kind laat weten wat het goed doet aan tafel. Benoem wat jíj vindt dat je kind goed doet. Bijv. benoem dat je kind goed aan tafel blijft zitten, dat het netjes met zijn bestek eet, dat het goed is dat het van alles een hapje proeft en ga zo maar door. Hoe klein of onbeduidend het in jouw ogen ook is, voor je kind is het ontzettend belangrijk om te weten wat het goed doet. Dat stimuleert je kind namelijk om dat vaker te gaan doen. Klik hier om te lezen hoe je je kind waardevolle complimenten geeft.
(3) Proeven, proeven, proeven Je kind leert alleen gezond te eten door het gezonde eten ook daadwerkelijk in de mond te nemen en te proeven. Stimuleer je kind dan ook om iets nieuws te proeven. Sommige kinderen vinden dat heel spannend en hebben jou nodig om hen over die drempel te helpen. Dat gaat vaak eerst gepaard met weerstand en ongemak, maar zodra ze het eenmaal geproefd hebben, merken ze dat het eigenlijk best wel meeviel. Dat is een belangrijke succeservaring voor je kind. En die ervaring maakt de kans groter dat hij de volgende keer iets makkelijker het volgende nieuwe ingrediënt durft te proeven.
Laat kinderen trouwens ook producten of ingrediënten proeven, die ze nu (nog) niet lekker vinden. We weten dat het soms nodig is om 10-15 keer iets te proeven om het te leren waarderen en om het zonder mopperen te eten (en bij sommige producten nog wel vaker…). Blijf het dus toch aanbieden; de aanhouder wint. Door het te blijven aanbieden en proeven, leert je kind uiteindelijk om het te eten.
(4) Geef je kind een passende portie. Geef je kind een passende portie. In praktijk betekent dat vooral: geef je kind niet te veel. Stel je zelf maar eens voor dat je veel van iets moet eten wat je niet lekker vindt; dan krijg je het idee dat het nooit zal lukken of begin je er niet eens aan. Te grote porties werken dus ontmoedigend en demotiverend. Begin daarom met kleine porties; doe van alles wat je klaar hebt gemaakt een klein schepje op zijn bord. Daardoor is de hoeveelheid te overzien en de kans groter dat je kind het gaat proeven. Bijkomend voordeel: Zo zorg je er ook nog eens voor dat iedereen aan tafel hetzelfde eet, alleen de hoeveelheid kan per persoon verschillen.
(5) Realistische verwachtingen Als je pas begint met een nieuwe aanpak op het gebied van leren eten, mag je helaas niet verwachten dat je kind meteen een stuk beter gaat eten. Verwacht dus in het begin geen wonderen. Je moeilijk-etende kind zal echt niet ineens alles gaan eten. Leren eten is echt een leerproces en gaat met vallen en opstaan. Wanneer je vasthoudt aan deze basistips, een duidelijke opvoedaanpak hanteert en die ook nog eens lang genoeg en consequent volhoudt, dan gaat het ook jou lukken om je kind te leren gezond, gevarieerd en genoeg te eten.
————————- Volg me nu ook op Facebook en/of Instagram voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie. ————————-
Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag! Houd het dan wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Zet jouw reactie dan onder dit bericht. Dankjewel alvast voor je reactie!
Wil je graag meer tips over leren eten en positief opvoeden? Kom dan eens naar een lezing of workshop, die ik over dit thema houd. Klik hier om te zien wanneer de volgende thema-avond gepland staat en/of stuur een e-mail naar info@aksecoaching.nl om er een samen met mij te organiseren.
Het is natuurlijk ook mogelijk om ‘op maat’ adviezen te krijgen in een gesprek één-op-één; we plannen dan samen een intakegesprek (dat kan o.a. bij mij op kantoor of via beeldbellen).
Ik hoop van harte dat je op basis van deze tips op een leuke manier aan de slag kunt met jouw manier van opvoeden én dat samen aan tafel eten gezelliger zal verlopen. Ik wens jullie vele mooie maaltijden samen!
————————- Wil jij meer OpvoedTips van Joyce lezen én ze als eerste in je mailbox ontvangen? Dat kan! Helemaal gratis en vrijblijvend. Aanmelden is heel eenvoudig.
Cadeau: Als welkomstcadeau ontvang je meteen na je aanmelding het E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’. Je leest er hier meer over. ————————-
Referenties behorend bij dit artikel: – Hartstichting (website). – Richtlijn Voeding en eetgedrag (2017). Nederlands Centrum Jeugdgezondheidszorg. (website).
Bij ons thuis kijken we graag films samen. Natuurlijk doen we dat niet iedere dag, maar regelmatig komt er weer een film voorbij die we graag samen willen kijken. En mama en papa kijken de kinderfilms gewoon mee. Gezellig met z’n allen, lekker knus en gezellig, samen op de bank. Zeker als het buiten niet zo’n mooi weer is.
Speciaal voor ouders, die er ook van houden om samen met hun kinderen films te kijken, heb ik nu een mooie lijst voor je samengesteld. Het zijn films waarbij de lente, het voorjaar en Pasen belangrijke thema’s zijn. Ze staan in volgorde van ‘adviesleeftijd’.
EXTRA: Ik heb het leeftijdsadvies voor deze films voor je opgezocht en achter de filmtitel vermeld. Uiteraard mag je altijd zelf de afweging maken of de betreffende film wel of niet geschikt is voor jouw kind.
Laat me hieronder weten welke lentefilm of Paasfilm jullie favoriet is. Mocht er trouwens nog een mooie film over deze thema’s aan m’n lijstjes ontbreken, zet ze dan vooral onder dit artikel.
Films met Pasen, de Paashaas en konijnen als hoofdthema:
Plop en de kabouter Paashaas. (Alle leeftijden)
Dora’s paasavontuur. (Alle leeftijden)
Paw Patrol – Paaseieren zoeken (Alle leeftijden)
De Hazenschool – Bewakers van het gouden ei. (Vanaf 6 jaar)
Hop (Vanaf 6 jaar)
Rise of the Guardians / De vijf legendes (Vanaf 6 jaar)
Prince of Egypt (Vanaf 6 jaar)
Ice age: The great eggscapade (Vanaf 6 jaar)
Natuurlijk kun je via Netflix, Videoland of Ziggo heel veel films kijken en veel ervan zijn ook nog gratis. Maar wist je al dat je via de bibliotheek ook heel veel films kunt lenen? Dat is vooral heel handig voor de wat oudere films.
Films over het thema ‘voorjaar / lente’:
Winnie de Poeh: Een vrolijk voorjaar met Roe. (Alle leeftijden)
Berend Botje en het mysterie van het ei (Alle leeftijden)
Maya de Bij – De Honingspelen (Alle leeftijden)
Wind in de Wilgen (Alle leeftijden)
Watershipdown (Alle leeftijden)
Bambi (Vanaf 6 jaar)
Pieter Konijn, deel 1 en 2 (Vanaf 6 jaar)
De prinses en de kikker (Vanaf 6 jaar)
NIEUW Hopper en de hamster der duisternis (Vanaf 6 jaar)
Zootropolis (Vanaf 6 jaar)
=> Welke van deze films kijk jij het liefst? Welke is jouw favoriet? Of welke film is de eerstvolgende die je gaat kijken? Laat het me hieronder weten.
Wil je meer weten over Joyce Akse? Wil je graag haar OpvoedTips lezen, speciaal voor ouders van kinderen tussen 0-16 jaar? Misschien wil je zelfs abonnee worden van haar GRATIS E-zine? Dat kan! Klik op de betreffende links om verder te lezen.
Het lijkt zo makkelijk: praten met kinderen. Kinderen zijn vaak lekker vrolijk, spontaan en kunnen lekker kletsen over van alles en nog wat. Sommige kinderen praten heel gemakkelijk uit zichzelf en zijn echt een open boek. Als ze iets leuks of minder leuks hebben meegemaakt, als ze ergens mee zitten, je hoort het, want ze vertellen het je gewoon.
Andere kinderen zijn echter meer gesloten en kunnen je ook wel dingetjes vertellen, maar ze houden het dan graag wat meer oppervlakkig. Ze laten niet snel het achterste van hun tong zien of praten gewoon niet graag. En dat mag ook. Niet iedereen praat even graag of vertelt even makkelijk over dingen waar hij of zij mee zit. Dat is op zich niet zo erg.
Toch weten we dat het fijn kan zijn om te praten over die dingen waar je je zorgen over maakt. Het geeft je een gevoel van opluchting, je merkt dat je er niet alleen voor staat, je ervaart dat de ander stukjes herkent van wat je vertelt, dat je niet de enige bent die die zorgen heeft, dat er iemand is die jou wil helpen, die met je mee wil denken, bij wie je terecht kunt en – misschien zelfs – dat er toch een oplossing bestaat voor jouw probleem.
Maar wat doe je nou als je het idee hebt dat je kind (of leerling) ergens mee zit? Dat het ergens tegen aanloopt en het zelf niet goed kan oplossen. Dat het ergens mee zit en het aan niemand durft te vertellen. Dat je kind volgens jou met zijn ziel onder de arm rondloopt. Je zou zo graag met hem/haar willen praten, zo graag willen weten wat er in zijn/haar hoofd omgaat, zodat je beter weet hoe je hem/haar kunt helpen. Toch krijg je bij iedere poging, die je waagt om toch een gesprek aan te gaan, nul op request. Zo frustrerend! Wat kun je nou doen als ouder (of leerkracht) om je kind open en vrijuit met jou te laten praten; op een fijne, vertrouwelijke en positieve manier…?
Dat leg ik je graag uit in dit artikel. In dit artikel lees je dan ook een aantal (gespreks)technieken, die je kunt toepassen om je kind op zijn gemak te stellen, om vertrouwen te winnen, om je kind zelf te laten praten en om een fijn gesprek samen te hebben. Uiteraard allemaal met het doel om je kind te helpen.
=> Hieronder vind je maar liefst 9 belangrijke tools, die je voor, tijdens en na jullie gesprek kunt toepassen.
(1) Sluit aan bij je kind Niet ieder kind is hetzelfde. Het ene kind praat nou eenmaal makkelijker dan het andere. Ook het temperament of de persoonlijkheid van een kind spelen mee; het ene kind is bijvoorbeeld extraverter of juist introverter dan het andere.
Verder spelen het ontwikkelingsniveau en de leeftijd van je kind een rol. Een gesprek met een 6-jarige verloopt anders dan een gesprek met een 12-jarige. Jonge kinderen kunnen zich nog niet zo lang aan één stuk concentreren, waardoor het gesprek minder lang kan duren dan bij oudere kinderen. Stel je er ook op in dat je bij jonge kinderen moeilijke woorden vermijd en dat je het zo concreet mogelijk houdt.
Ook de setting van het gesprek speelt een rol. Het ene kind vindt het fijner om op een plek te zitten waar het vertrouwd is (bijv. thuis of in de klas); het andere kind vertelt liever tijdens het doen van een spelletje. Sommige kinderen vinden het fijner om tegen over je te zitten, andere zitten juist liever naast je. Samen wandelen (of een autoritje op weg naar de training of repetitie) heeft beide componenten in zich: je zit / loopt naast elkaar en je bent met iets anders bezig. Je hoeft elkaar dan niet perse aan te kijken. Zeker bij het bespreken van gevoelige of moeilijke thema’s kan dat laatste prettiger zijn voor je kind.
=> Dat zijn in een notendop al enkele factoren waar je rekening mee kunt houden als je een gesprek met je kind wil voeren. Vraag gewoon aan je kind wat het zelf prettig vindt en houd daar zo veel als mogelijk rekening mee.
————————————————- Maak je je zorgen over je kind (0-16 jaar) dat moeite heeft met luisteren, slapen, eten of zindelijk worden? Of heb je een andere opvoedvraag, waar je graag een antwoord op wil? Lees dan hier wat ik voor je kan doen om dat op te lossen.
(2) Het begin: Houd het concreet. Als je met je kind wilt praten, dan heb je daar hoogstwaarschijnlijk een duidelijke aanleiding voor; het zal dus geen gesprek worden over koetjes en kalfjes. Er is iets gebeurd, je hebt iets gezien of gehoord en daar wil je het graag met je kind over hebben. Het is goed om het gesprek met die aanleiding te openen. Vertel je kind de reden waarom je graag met hem/haar wil praten, namelijk dat er iets gebeurd is of dat je iets gezien of gehoord hebt. Probeer dan zo concreet mogelijk te zijn en benoem zo veel als mogelijk het gedrag waar je iets over gezien of gehoord hebt.
Bijv. ‘Ik kreeg een telefoontje van school. Je bent vandaag niet in de klas geweest. Klopt dat?’, ‘Ik vind je de laatste tijd zo stil in de klas. Het lijkt wel of je ergens mee zit. Klopt dat?’ of ‘Het valt me op dat je de laatste tijd niet meer met vriendinnen afspreekt. Klopt dat?’. Wacht even op een reactie en stel dan een neutrale vervolgvraag, bijv. ‘kun je me vertellen wat er aan de hand is?’ of ‘kun je me vertellen wat er gebeurd is?’.
(3) Tijdens het gesprek: Actief luisteren Als je het gesprek goed aanpakt, gaat je kind meestal wel vertellen. Probeer vooral goed te luisteren naar wat je kind jou vertelt. Je kunt laten horen dat je luistert door te ‘hummen’ of andere luistergeluiden te maken. Stel ook korte vragen over wat je kind je vertelt; die vragen gaan dus over de inhoud van wat je kind jou vertelt. Dat is vaak een goede manier om het gesprek gaande te houden.
Laat ook af en toe stiltes vallen. Stiltes zijn helemaal niet erg; die kun je gewoon laten gebeuren en hoef je niet perse meteen op te vullen. Ook kinderen hebben soms nl. even de tijd nodig om na te denken over wat ze willen gaan zeggen en hoe ze dat gaan vertellen. Of ze hebben gewoon even tijd nodig om op adem te komen. Duurt een stilte voor je gevoel toch te lang, dan kun je bijv. vragen: ‘wat kun je er nog meer over vertellen?’, ‘wat wil je er nog meer over kwijt?’ of misschien wel: ‘Vind je het lastig om er over te praten?’.
Je kunt ook af en toe samenvatten van wat het kind verteld heeft om te checken of je de inhoud van wat het kind vertelt nog goed volgt. Je kunt dan bijv. zeggen: ‘Dus als ik het goed begrijp dan zeg je…’. Zo voorkom je dat je aannames gaat doen, die mogelijk onjuist zijn. Daarover hieronder meer.
(4) Laat OMA thuis. Om een fijn gesprek te hebben met iemand anders, is het belangrijk om goed te luisteren. En om eigenlijk alleen maar naar de ander te luisteren. Dat legde ik je hierboven al uit. Dat betekent ook dat je OMA het beste thuis kunt laten. OMA staat dan voor Oordeel Mening Advies. Zodra je nl. je oordeel geeft over wat een ander tegen je zegt, je jouw eigen mening geeft of de ander een advies geeft, sla je het gesprek eigenhandig dood. Het gevaar hiervan is dat je er totaal de plank mee mis kunt slaan. Jouw oordeel kan al snel voelen als een veroordeling of beoordeling en dat is doorgaans negatief voor je gesprekspartner. Je mening kan een totaal andere zijn dan die het kind heeft, waardoor je kind het gevoel krijgt dat je hem/haar totaal niet begrijpt. En je kind hoeft niks te doen met jouw advies, dat kan het gewoon naast zich neerleggen. OMA kan dus heel snel zorgen voor het einde van jullie gesprek, nog voordat jullie goed en wel begonnen zijn. Vandaar: laat OMA vooral thuis.
(5) Neem je NIVEA mee. Neem vooral wel NIVEA mee. NIVEA staat voor Niet Invullen Voor Een Ander. Het gaat hier om het niet doen van aannames of het trekken van (te) snelle conclusies. Bijv. Je vult voor het kind in dat het taal / spelling (of Nederlands) wel niet leuk zal vinden, omdat het dyslexie heeft (terwijl het kind daar zelf helemaal niet zo’n negatief gevoel bij heeft). Of je vult in voor het kind dat het het wel vervelend zal vinden dat het in de pauze vaker alleen door school loopt (terwijl het kind het juist fijn vindt om dan even te kunnen afschakelen van alle prikkels). Als je deze aannames toch doet, dan voelt een kind zich al snel niet begrepen en/of niet (voldoende) gehoord. Dat geeft een onprettig gevoel en nodigt niet uit tot verder praten. Voor je kind kan het voortzetten van het gesprek voelen als nutteloos of zinloos en klapt vervolgens dicht. Dat wil je graag voorkomen.
=> Om te voorkomen dat je te snel aannames doet of te snel conclusies trekt, kun je aangeven dat je niet zeker weet wat je kind precies bedoelt en vraag na of je je kind goed begrijpt. Dat kun je als volgt doen: ‘Ik weet niet zeker of ik je nu goed begrijp. Bedoel je dat…?’.
————————- Volg me nu ook op Facebook en/of Instagram voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie. ————————-
(6) Jouw houding & positie ten opzichte van je kind Let ook op jouw eigen lichaamshouding tijdens jullie gesprek. Als je een open houding aanneemt, dan is je kind waarschijnlijk eerder geneigd om met jou te praten dan wanneer je een gesloten houding aanneemt. Bij een gesloten houding zit je met je armen en/of benen over elkaar; dat nodigt voor je gesprekspartner niet uit om eens lekker voluit met je te gaan praten. Zorg er dus voor dat je zelf ontspannen zit met een open, luisterende houding.
Ook het aankijken van je jonge gesprekspartner is natuurlijk belangrijk, maar neem dat vooral mee als aandachtspunt voor jezelf. Als een kind jou niet aankijkt, hoeft dat absoluut geen desinteresse te zijn. Het kan voor een kind ook (te) lastig, ongemakkelijk of confronterend zijn om je op dat moment te moeten aankijken. Dwing je kind er dan ook niet toe om jou aan te kijken tijdens jullie gesprek. Hoe meer je kind zich tijdens jullie gesprek op zijn gemak gaat voelen, hoe beter dat – als vanzelf – zal gaan. Wellicht gebeurt dat niet tijdens jullie eerste gesprek, maar komt dat later wel. Geef je kind dus de ruimte om jou niet aan te kijken. Heb je hier moeite mee? Houd dan voor ogen dat het gesprek over een bepaald onderwerp gaat dat anders is dan het wel / niet aankijken van elkaar. Als je er tijdens zo’n gesprek toch een punt van gaat maken, dan gaat het meteen over een ander thema dan waar je het eigenlijk over wilt hebben. En dat lijkt me nou net niet de bedoeling. Laat het wel / niet aankijken van elkaar dus tijdens dit gesprek even voor wat het is. Dat kun je altijd op een ander moment bespreken. Maar nu dus liever even niet.
(7) Doe geen beloftes, die je niet kunt waarmaken. Afhankelijk van wat je kind je vertelt, zou je het liefst bepaalde beloftes willen doen, zoals ‘Het komt allemaal wel goed’ of ‘Ik zal het tegen niemand zeggen’. Je weet nl. helemaal niet of het wel echt goed komt en misschien komt er een moment waarop je het echt tegen iemand moet vertellen. Wees daar dus héél voorzichtig mee en ga uiterst zorgvuldig met deze uitspraken om. Om de vertrouwensband, die je tijdens deze gesprekken met een kind opbouwt te handhaven, is het belangrijk om altijd duidelijk én eerlijk te zijn. Blijf altijd eerlijk, ook over wat het kind van jou kan verwachten (en wat niet). Mocht je het in de toekomst inderdaad aan iemand moeten gaan vertellen, dan is het goed om het kind daarvan op de hoogte te brengen, zodat het kind weet wat je gaat doen en wat het daarna zelf kan verwachten. Zo komt het achteraf niet voor onprettige verrassingen te staan.
(8) Heb geduld. Natuurlijk zijn deze gesprekstechnieken geen garantie voor succes. Ze zorgen er niet bij 100% van de kinderen voor dat ze je ineens alles gaan vertellen. Zeker niet. Maar ze maken wel de kans groter dat een kind met jou gaat praten over wat hem bezig houdt, wat er speelt of over wat jij gezien / gehoord hebt. Misschien ook niet bij de eerste keer dat je het er met hem/haar over hebt, maar wel na verloop van tijd. Laat het kind weten dat je beschikbaar bent om met hem/haar te praten en dat je altijd bereid bent om opnieuw te praten.
(9) Afronding: Maak een vervolgafspraak Als het gesprek voor je gevoel nog niet helemaal is afgelopen of als je graag een vinger aan de pols wilt houden over het vervolg, dan is het goed om een vervolgafspraak te maken. Op school kun je dat daadwerkelijk met je leerling plannen. Thuis kun je tegen je kind zo iets zeggen als: ‘laten we er volgende week weer even op terugkomen’. Het is belangrijk dat je je vervolgens ook aan die afspraak houdt.
Tot zover mijn tips om fijne gesprekken te hebben met je kind (of leerling). Ik hoop van harte dat m’n artikel je nieuwe inzichten heeft opgeleverd. Ik wens jou en je kind dan ook hele fijne gesprekken toe!
Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag! Houd het dan wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Zet jouw reactie dan onder dit bericht. Dankjewel alvast voor je reactie!
————————- Wil jij meer OpvoedTips van Joyce lezen én ze als eerste in je mailbox ontvangen? Dat kan! Helemaal gratis en vrijblijvend. Aanmelden is heel eenvoudig.
Cadeau: Als welkomstcadeau ontvang je meteen na je aanmelding het E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’. Je leest er hier meer over. ————————-
Heb je vragen over één van deze thema’s, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag?
Literatuur & websites, gebruikt voor dit artikel: – Hoe praat ik met mijn kind over vermoedens van kindermishandeling?. Klik hier. – Oog voor het mentaal welbevinden van kinderen en jongeren. Klik hier. – Van Elskens, Ine. (2017). Praten met een klein kind: gemakkelijker gezegd dan gedaan. Klik hier. – Waarom “hoe was het op school?” geen goede vraag is. Klik hier.
Alle kinderen doen wel eens een ander kind pijn en maken wel eens iets stuk, van zichzelf of van een ander. Meestal gaat dat gepaard met heftige emoties: bijv. uit boosheid wordt een ander kind geduwd, geslagen of geschopt, uit frustratie wordt er met auto’s, poppen of blokken gegooid, uit kwaadheid wordt gescholden of iets gezegd dat niet door de beugel kan. Dat zijn vaak heel vervelende situaties, zowel voor het slachtoffer, voor jou als ouder als voor je kind. Als ouder wil je gewoon niet dat jouw kind een ander pijn doet, iets van een ander kapot maakt of een ander uitscheldt.
Kortom, je wil niet dat jouw kind agressief reageert wanneer het ergens niet mee eens is, als het kind een ander onaardig vindt ed.
=> Maar hoe doe je dat? Hoe zorg je ervoor dat je kind niet agressief reageert? Wat kun jij dan beter wel of juist niet doen? En wat kan je kind anders doen? Dat leg ik je graag uit in dit artikel.
Dit artikel gaat over agressief gedrag bij kinderen en tieners en hoe je daar als ouder (of leerkracht) het beste mee om kunt gaan, zodat het agressieve gedrag langzaam maar zeker steeds minder wordt. Wil je weten hoe agressief gedrag ontstaat en welke uitingsvormen het heeft? Lees dan mijn artikel Agressief gedrag bij kinderen en tieners: Uitingsvormen en oorzaken (1 van 2).
Wat was agressief gedrag ook alweer? Zoals je in mijn eerste artikel over agressief gedrag kon lezen, gebruikte ik de definitie van van der Ploeg (2009): Agressie is gedrag waarbij – al dan niet opzettelijk – een ander fysieke en/of psychische schade wordt toegebracht en waarbij formele en/of informele regels worden geschonden. Volgens deze definitie zijn alle mensen – kinderen én volwassenen – wel eens agressief, want we doen allemaal wel eens een ander pijn en we maken allemaal wel eens iets stuk dat van een ander is. Het gaat er dan niet om of dat met of zonder opzet gebeurt, het gaat er alleen om dát het gebeurt.
Goed om te weten In mijn eerste artikel haalde ik het ook al aan: het is belangrijk om te weten dat alle kinderen wel eens agressief gedrag laten zien. Daar hoef je je als ouder of leerkracht dus niet meteen zorgen over te maken. De reden daarvoor is o.a. dat jonge kinderen hun impulsen nog niet zo goed kunnen beheersen; een vaardigheid die ze steeds beter onder de knie krijgen naarmate ze ouder worden. Dus ook het leren beheersen van impulsen is een leerproces en behoort tot de normale ontwikkeling van kinderen.
Daarnaast is het goed om je te realiseren dat het normaal is voor kinderen en tieners om zich af te zetten tegen volwassenen (zoals ouders en leerkrachten) in hun omgeving. Normaalgesproken zie je dat dat gedrag tijdens de adolescentie – dus naarmate ze ouder worden – afneemt, ze groeien er als het ware overheen. Kortom, agressief gedrag kun je – tot op zekere hoogte – dus als normaal en behorend bij de normale ontwikkeling van kinderen en adolescenten zien.
Hoe ga je om met agressief gedrag? Als je als ouder of leerkracht wel eens te maken hebt met agressief gedrag van je kind of leerling, dan zijn dat nooit prettige situaties. Daar wil je het liefst vanaf; sterker nog, je wil ze het liefst voorkomen. Het is goed om te weten hoe je met agressief gedrag van kinderen en tieners kunt omgaan en in goede banen kunt leiden. Je wilt namelijk graag voorkómen dat het blijft voortduren of zelfs erger wordt. Vandaar dat ik je in dit artikel graag 8 waardevolle tips geef, die er samen voor zorgen dat je het agressieve gedrag van je kind of leerling in goede banen leidt en waardoor het langzaam maar zeker zal verminderen.
(1) Bied je kind duidelijkheid, structuur en maak afspraken. Kinderen willen graag duidelijkheid, weten waar ze aan toe zijn en weten wat er van hen verwacht wordt. Het is belangrijk dat kinderen dat thuis en op school krijgen. Geef je kind dat ook. Daarbij is het belangrijk om afspraken te maken én om je kind eraan te houden. Wees daar consequent in.
Het is belangrijk om je óók aan die afspraken te houden als je kind als reactie een driftbui krijgt, gaat schreeuwen, schelden of heel erg boos op jou wordt. Ga je na zo’n heftige reactie van je kind namelijk de afspraak aanpassen aan de wens van je kind, dan heeft je kind (onbewust) geleerd dat het uiten van zijn negatieve gedrag of agressieve reactie een positief resultaat oplevert. De driftbui, het schreeuwen, schelden of boos worden heeft voor je kind dus een positief effect: je kind krijgt toch zijn zin ondanks dat jij eigenlijk iets anders wilde. Door de afspraak op zo’n moment toch te veranderen, houd je zijn ongewenste, agressieve reactie in stand. De kans is groot dat je kind de volgende keer, wanneer hij in eerste instantie wéér niet krijgt wat hij wil, opnieuw agressief op je reageert om er opnieuw voor te zorgen dat je jullie afspraak aanpast aan zijn wens. Je kunt hiermee in een vicieuze cirkel terechtkomen, waardoor het agressieve gedrag van kwaad tot erger wordt. Vandaar dat het zo belangrijk is om je aan jullie gemaakte afspraak te houden, juist als je kind dan gaat schreeuwen of boos op je reageert.
(2) Geef je kind voldoende positieve aandacht. Ook als je kind vaker agressief gedrag vertoont, zal hij dat niet de hele dag door doen. Hij zal naast zijn negatieve gedrag ook positief gedrag laten zien (hoe klein ook). Als je er van doordrongen bent dat je kind alleen nog maar agressief lijkt te doen, dan is dat natuurlijk nog behoorlijk moeilijk te geloven of te zien. Je zult er dan actief naar op zoek moeten. Ga dus actief op zoek naar positief, gewenst gedrag van je kind en laat je kind weten dat je dat gedrag fijn vindt (zonder op dat moment iets te zeggen over zijn negatieve, ongewenste gedrag). Benoem zijn gewenste, positieve gedrag dus. De kans is daarna groter dat je kind dat gedrag vaker zal laten zien. Alle kinderen hebben namelijk behoefte aan positieve aandacht van de belangrijkste volwassenen om hen heen. Dat vinden ze niet alleen fijn; sterker nog, ze hebben het heel hard nodig. Zéker de kinderen die vaker ongewenst, agressief gedrag vertonen. N.B. Het gaat hierbij dus om het benoemen van het (goede, fijne, gewenste) gedrag van je kind, niet je kind als persoon. Keur nooit je kind als persoon af.
(3) Uitlaatklep voor je kind Als je merkt dat je kind periodes heeft waarin hij vaker agressief reageert, zorg dan voor een goede uitlaatklep, waarmee je kind zijn energie kwijt kan. Ik zeg met opzet energie en niet agressie. Ik heb het dan ook niet over rammen tegen een boksbal, iets kapot gooien of schreeuwen in een kussen (wat in deze situaties vaak gepropageerd wordt). Dat is juist niet de bedoeling. Je wil juist niet dat je kind zijn (negatieve) energie omzet in agressief gedrag. Dat is nou net het hele punt. Je wilt juist dat je kind leert om zijn (negatieve) energie op een andere manier te uiten. En dat kan op allerlei manieren, bijv. door te voetballen, fietsen, rennen, muziek maken, dansen, klimmen ed. Ga – samen met je kind – op zoek naar een activiteit, waarvan je weet dat je kind er zijn energie in kwijt kan én er achteraf een goed gevoel van krijgt.
(4) Boosheid onder controle krijgen Het is belangrijk dat je kind zijn boosheid, dat vaak geuit wordt in agressief gedrag, zelf onder controle krijgt. Dat is niet altijd makkelijk. In mijn artikel Hoe je kind zijn emoties de baas wordt lees je meerdere strategieën die je kind dan zelf kan toepassen.
Als je kind weer gekalmeerd is, is het belangrijk om terug te komen op het voorval en om het dan samen te bespreken. Het heeft dus geen zin om dat gesprek te voeren op het moment dat je kind zich nog agressief gedraagt; doe dat pas op het moment waarop iedereen weer rustig is.
En als je kind iets gedaan heeft dat echt niet kon of mocht, dan hoort daar een passende consequentie bij. Het gaat daarbij absoluut niet om lange, harde straffen; dat werkt averechts. Ik denk bij passende consequenties dus niet aan huisarrest of een week zonder iPad / telefoon, want daar leert je kind bar weinig van en die hebben vaak helemaal niks met de situatie te maken.
Maar welke consequenties dan wel? Het gaat er om dat je consequenties geeft die logisch voortvloeien uit of passen bij de situatie. Als je kind iets kapot gemaakt heeft, dan laat je je kind dat repareren. Indien het niet (meer) gerepareerd kan worden, dan kan je kind bijv. een nieuwe kopen. Heeft je kind daar het geld niet voor, dan kan je kind ervoor sparen of proberen om het op een andere manier goed te maken. Heeft je kind op een andere manier iets vervelends gedaan bij iemand anders, dan kan je kind het ook op een andere manier goedmaken. Laat je kind ook vooral zelf met ideeën komen over hoe hij het met de ander kan goedmaken en oplossen. Dat zijn juist belangrijke leermomenten voor je kind. Als ouder is het dan alleen nog belangrijk om in de gaten te houden dat er wel een goede verhouding bestaat tussen wat je kind precies gedaan of gezegd heeft én wat je kind kan doen om het op te lossen. Dat moet te allen tijde redelijk blijven (hoe boos je ook op je kind bent over wat er gebeurd is).
(5) Zet je monitor aan. Het is belangrijk om als ouder te weten waar je kind is (bijv. thuis / bij iemand anders thuis / buiten in het dorp of de stad), wat je kind doet (bijv. huiswerk maken, gamen, spelen, lezen) en met wie doet je kind dat (bijv. spreekt je kind af met klasgenootjes, leeftijdsgenootjes of met kinderen / jongeren die hij niet goed kent). Het gaat er niet om dat je dit als ouder steeds controleert, er continue bovenop zit of gaat verbieden, maar wel dat je weet waar je kind zich mee bezig houdt. Je blijft je kind dus monitoren. Voor kinderen in de basisschoolleeftijd is dit eigenlijk heel normaal om als ouder te doen. En dat blijft zeker ook relevant als je kind op de middelbare school zit, dus ook voor tieners blijft dit belangrijk. Blijf je kind dus monitoren; doe dat niet vanuit controle, maar veel meer vanuit interesse.
(6) Toon interesse. En die interesse geldt niet alleen voor waar je kind wanneer is en met wie, maar ook voor wat je kind precies doet, waar je kind zich mee bezig houdt. Vraag eens na bij je kind welke films of tv-programma’s hij het liefst kijkt en welke games hij graag speelt. Of nog beter: ga samen kijken of samen spelen. Niet alleen leuk om één-op-één-tijd met je kind door te brengen en om je kind positieve aandacht te geven, maar ook om te weten wat je kind precies bezig houdt. Op die manier toon je interesse in én houd je toezicht op wat je kind doet. De volgende stap is natuurlijk dat je erover gaat nadenken of je het fijn vindt waar je kind zijn tijd aan besteed. Ben je het eens met de films of tv-programma’s die hij kijkt, de games die hij speelt? Ga het je kind niet zomaar verbieden, maar blijf er samen het gesprek over voeren.
(7) Kijk eens in de spiegel. Hoe reageer je zelf als je het ergens niet mee eens bent, als je gefrustreerd of boos bent? Wat doe je dan, wat zeg je dan? Begin je dan bijv. al snel te vloeken, sla je met je vuist op tafel, trap je wel eens ergens tegen aan, praat je met stemverheffing of ga je schreeuwen? Denk hierbij trouwens niet alleen aan de directe of open vormen van agressie; denk ook aan de indirecte en meer covert vormen van agressie. Bijv. zeg jij wel eens vervelende, gemene dingen over anderen (als je boos bent)? Roddel je wel eens over iemand (als je het idee hebt dat die ander vervelend tegen je doet)? Sluit je wel eens mensen (onbewust of ongemerkt) buiten (als je even geen zin hebt om met die persoon om te gaan)? Ook dat zijn allemaal voorbeelden die je je kind geeft. En vaak vinden we het heel vervelend als onze kinderen het doen, maar doen we het zelf ook wel eens. Toch is het goed om ook voor jouw eigen gedragingen en reacties eens goed in de spiegel te kijken. Ga er de komende tijd eens op letten en bekijk dan wat je aan je eigen gedrag kunt verbeteren, zodat je ook op dit vlak een goed voorbeeld voor je kind kunt zijn. Je kind leert namelijk niet alleen van wat jij zegt, maar ook – en misschien wel meer – van wat jij doet.
(8) Zoek zelf hulp. Ga eerst consequent aan de slag met de punten uit dit artikel. Merk je na 3-4 weken consequent toepassen dat het te weinig vruchten afwerpt, dan is het belangrijk om actie te ondernemen. Er bestaan cursussen voor ouders, waarin je leert om met het agressieve gedrag van je kind om te gaan en om dat gedrag in goede banen te leiden. In een dergelijke cursus kom je o.a. ouders tegen die thuis soortgelijke situaties meemaken, waardoor jij minder het gevoel dat je de enige bent die hier tegen aan loopt (want dat is zeker niet het geval).
Tot zover mijn tips voor wat je kunt doen aan het agressieve gedrag van je kind of tiener. Ik hoop van harte dat mijn tips waardevol vond en dat je er thuis mee aan de slag gaat.
Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag! Houd het dan wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Zet jouw reactie dan onder dit bericht. Dankjewel alvast voor je reactie!
————————- Wil jij meer OpvoedTips van Joyce lezen én ze als eerste in je mailbox ontvangen? Dat kan! Helemaal gratis en vrijblijvend. Aanmelden is heel eenvoudig.
Cadeau: Als welkomstcadeau ontvang je meteen na je aanmelding het E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’. Je leest er hier meer over. ————————-
Heb je vragen over één van deze thema’s, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag?
Literatuur & websites, gebruikt voor dit artikel: – Akse, J. (2002). The development of personality and problem behaviour in adolescence. Utrecht University: Utrecht. Klik hier. – Matthys & Boersma. (2016) Gedragsproblemen bij kinderen: Wegwijzer voor ouders van kinderen met brutaal, boos of agressief gedrag’. Uitgeverij Hogrefe: Amsterdam. – Verhulst & Verheij. (2000). Kinder- en Jeugdpsychiatrie: Onderzoek en diagnostiek. Van Gorcum: Assen. – van der Ploeg, J.D. (2009). Agressie: Ontstaan, ontwikkelingen en oplossingen. Klik hier. – Ouders van Nu. (2020). Gedragsproblemen: Waar komt agressie bij kinderen vandaan en hoe ga je er mee om?. Klik hier. – Centrum voor Jeugd en Gezin Leiden. Agressief gedrag. Klik hier.
Als je denkt aan agressie bij kinderen, dan denk je waarschijnlijk aan slaan en schoppen, aan anderen opzettelijk pijn doen of aan met opzet iets kapot maken. Toch kun je onder agressie nog veel meer verstaan. Je kunt ook denken aan brutaal zijn, een grote mond hebben, vaak ruzie maken met andere kinderen, andere kinderen beledigen, kleineren of pesten.
Het zal je dan ook niet verbazen dat er meerdere uitingsvormen van agressie bestaan. Die zet ik in dit artikel graag voor je uiteen. En misschien kom je er dan achter dat je kind of jijzelf inderdaad ook wel eens agressief is/bent. Sterker nog, de kans is groot dat we allemaal wel eens agressief zijn.
In dit artikel lees je niet alleen welke vormen er van agressief gedrag bestaan, maar ook hoe het kan ontstaan en welke verschillen er bestaan tussen jongens en meisjes.
Goed om te weten Alle kinderen laten wel eens agressief gedrag zien. Jonge kinderen kunnen hun impulsen nog niet zo goed beheersen en leren dat steeds beter naarmate ze ouder worden. Dus ook het leren beheersen van impulsen is een leerproces en behoort tot de normale ontwikkeling van kinderen. Daarnaast is het goed om je te realiseren dat het normaal is voor kinderen en tieners om zich af te zetten tegen volwassenen (zoals ouders en leerkrachten) in hun omgeving; ook dat hoort dus bij een normale ontwikkeling. En nogmaals: alle kinderen laten wel eens agressief gedrag zien. Normaalgesproken zie je ook dat dat gedrag tijdens de adolescentie – dus naarmate ze ouder worden – afneemt, ze groeien er als het ware weer overheen. Kortom, agressief gedrag kun je – tot op zekere hoogte – dus als normaal en behorend bij de normale ontwikkeling van kinderen en adolescenten zien.
Wat is agressief gedrag precies? Het is nog best lastig om te beschrijven wat agressie precies is. Enerzijds zit er aan agressief gedrag een component van een ander met opzet schade toebrengen, bijv. door de ander fysiek pijn te doen of door over een ander te roddelen. Anderzijds heeft het te maken met het overschrijden van (on)geschreven regels van wat toegestaan is, hoe we met elkaar omgaan en in hoeverre anderen last hebben van het (agressieve) gedrag.
Hier volgt een definitie van agressief gedrag: Agressie is gedrag waarbij – al dan niet opzettelijk – een ander fysieke en/of psychische schade wordt toegebracht en waarbij formele en/of informele regels worden geschonden. (van der Ploeg, 2009)
Agressief gedrag is een onderdeel van ‘externaliserend probleemgedrag’. Externaliserend probleemgedrag is gedrag dat naar buiten toe / op anderen gericht is.* Ook geweld en criminaliteit valt onder deze noemer. *: Zo bestaat er ook ‘internaliserend probleemgedrag’; probleemgedrag dat naar binnen toe gericht is, zoals depressie of angst.
Agressie en geweld worden vaak door elkaar gebruikt. Er bestaat veel overlap tussen deze begrippen en ze liggen in elkaars verlengde. Toch is er een duidelijk verschil tussen agressie en geweld. Geweld kun je zien als een uitzonderlijk ernstige en heftige vorm van (fysieke) agressie.
————————————————- Maak je je zorgen over je kind (0-16 jaar) dat moeite heeft met luisteren, slapen, eten of zindelijk worden? Of heb je een andere opvoedvraag, waar je graag een antwoord op wil? Lees dan hier wat ik voor je kan doen om dat op te lossen.
Agressief gedrag kan op diverse manieren beschreven, onderscheiden en ingedeeld worden. Tussen deze indelingen bestaat deels ook weer enige overlap. Ze zijn dus niet totaal verschillend, maar kunnen wel helpen bij het maken van een onderscheid in gedrag dat je ziet bij kinderen en helpen bij hoe je het agressieve gedrag van je kind kunt beoordelen. Hier volgen alvast 5 veelvoorkomende indelingen.
(A) Fysieke vs. Psychische agressie: Bij deze indeling gaat het om het effect van het agressieve gedrag en dan meer specifiek om het toebrengen van letsel bij de ander. Bij fysieke agressie gaat het om het toebrengen van fysiek letsel, dus letsel aan het lichaam van een ander. Bijv. door een klap in het gezicht of het toebrengen van (ernstig / minder ernstig) letsel bij een ander (bijv. lichamelijke mishandeling). Bij psychische agressie gaat het om het toebrengen van psychisch letsel bij een ander (bijv. door bedreiging, onder druk zetten, pesten, beledigen).
(B) Incidentele vs. Structurele agressie: Als je kind af en toe agressief is, dan spreek je van incidentele agressie. Je kind reageert dan een enkele keer agressief in een specifieke situatie, bijv. omdat een ander kind zijn speelgoed afpakte, bijt je kind het andere kind. Als je kind regelmatig agressief gedrag laat zien, dan lijkt het agressieve gedrag een gewoonte geworden. Dan spreken we van structurele of chronische agressie.
(D) Covert vs. Open agressie: In het geval van open agressie hebben anderen direct last van het agressieve gedrag van het kind. Het is duidelijk zichtbaar en hoorbaar. De agressie kan zowel psychisch als fysiek van aard zijn. Bijv. het kind schreeuwt, scheldt, eist, driftig is, pest, slaat, bedreigt en/of vecht. Deze vorm wordt ook wel manifeste agressie genoemd.
In het geval van covert agressie speelt het agressieve gedrag zich stiekem af, dus bedekt voor anderen. Ook dit kan zowel fysiek als psychisch zijn. En hoewel het moeilijk tot niet zich- of hoorbaar is voor anderen, is het wel degelijk bedoeld om anderen schade toe te brengen. Voorbeelden van covert agressie zijn kinderen, die liegen, die anderen buitensluiten, die kwaadspreken over een ander, die anderen opzetten tegen iemand. Deze vormen van coverte agressie wordt ook wel aangeduid met relationele agressie. Ook hardnekkig liegen of aanhoudend tegendraads gedrag kan tot covert agressie gerekend worden, net als (latente) agressie tegen ouders en de maatschappij (bijv. diefstal of vernielen).
(E) Verbale vs. Non-verbale agressie: De uitleg van deze twee agressievormen ligt voor de hand: bij verbale agressie worden woorden gebruikt, bij non-verbale agressie worden geen woorden gebruikt. Bij verbale agressie kun je denken aan uitschelden, kwetsen, beledigen of intimideren; deze vorm van agressie komt veel voor. Bij non-verbale agressie kun je denken aan negeren, doodgezwegen of (stilzwijgend) dwarsgezeten worden. Deze vaak onopgemerkte variant van agressie kan ernstige vormen aannemen en zelfs tot psychische mishandeling leiden.
En zeg eens eerlijk: heb jij bij deze omschrijvingen al iets herkend van wat jouw kind ook wel eens doet? Of van wat je misschien zelf wel eens doet?
Waarschijnlijk wel, want we maken ons allemaal wel eens schuldig aan (lichte vormen van) agressief gedrag. Toch willen we dat natuurlijk liever niet en zagen we het liefst dat het zo min mogelijk voorkwam. Vandaar dat ik je in m’n artikel Agressief gedrag bij kinderen en tieners: Praktische tips (2 van 2) tips geef over hoe je om kunt gaan met dit agressieve gedrag, zodat het langzaam maar zeker gaat verminderen. In dít artikel leg ik je hieronder nog kort uit wat de verschillen zijn tussen jongens en meisjes op het gebied van agressief gedrag en wat mogelijke oorzaken zijn waardoor agressief gedrag ontstaat.
Verschillen tussen jongens en meisjes We zijn geneigd om te zeggen dat jongens agressiever zijn dan meisjes. De verklaring voor dit verschil zou kunnen zijn dat jongens meer moeite hebben met zelfbeheersing of het beheersen van hun impulsen. Toch is het in dit kader goed om te kijken naar welke vormen van agressie voorkomen bij jongens en meisjes. Dan zie je dat jongens vaker open, fysieke agressie (bijv. slaan, schoppen) laten zien en meisjes eerder de covert, relationele agressie (bijv. roddelen, buitensluiten). Hoewel fysieke agressie op het eerste gezicht wellicht erger lijkt, mn. voor de persoon tegen wie het gericht is, kan ook coverte agressie behoorlijk negatieve gevolgen hebben. => Het is belangrijk om kinderen en tieners te leren dat beide vormen van agressie onwenselijk zijn.
Oorzaken van agressief gedrag Voor het ontstaan van agressief gedrag is niet slechts één factor aan te wijzen. Vaak gaat het om een combinatie van en interactie tussen meerdere factoren. Hieronder vind je een aantal mogelijke verklaringen, die doorgaans dus niet geïsoleerd, maar juist in combinatie met (één van de) andere factoren voorkomen.
* Algemeen: In het algemeen kun je stellen dat agressief gedrag – heel basaal – kan voortkomen uit vermoeidheid, honger of een gevoel van drukte. Ook onderliggende emoties, zoals gevoelens van onmacht, frustratie, boosheid, onzekerheid of angst, maken de kans op agressief gedrag groter.
* Gedrag van anderen: Kinderen leren van wat ze om hen heen zien (modelling), bijv. van ouders, broers en zussen, leeftijdsgenoten, van wat ze op tv zien en in games meemaken. Ze leren van anderen hoe ze met lastige situaties omgaan. Bijv. als kinderen bij hun ouders zien dat ze (verbaal of lichamelijke) agressief reageren als ze boos, gefrustreerd of teleurgesteld zijn, dan leren ze daarvan. Kinderen zullen die reactie en dat gedrag dan als normaal beschouwen, waardoor de kans groter wordt dat ze zelf ook op die manier gaan reageren. Ook erfelijkheid kan hierbij indirect een rol spelen.
* Opvoeding: Kinderen, met wie van huis uit te weinig afspraken gemaakt worden, bij wie regels niet consequent nageleefd worden, die hard en inconsequent gestraft worden, bij wie opdrachten commanderend gegeven worden, die weinig direct toezicht hebben, die weinig positieve aandacht krijgen en betrokkenheid ervaren, hebben een grotere kans om agressief gedrag te ontwikkelen. Ook als ouders regels aanpassen naar de wens van hun kind, nádat het kind ongewenst, agressief gedrag vertoonde, werkt dat juist het voortduren van ongewenst, agressief gedrag in de hand. De onderlinge reacties en gedragingen tussen ouder(s) en kind hangen enerzijds samen met de kenmerken van het kind zelf én met de eigenschappen van de ouders. Ook hier is dus weer sprake van een interactie.
* Kenmerken van het kind zelf: Kinderen met specifieke persoonlijkheidskenmerken hebben een grotere kans om agressief gedrag te vertonen. Denk aan emotionele labiliteit, rusteloosheid, een korte aandachtspanne, negativisme en een lage impulscontrole. Ze zijn vaker egoïstischer ingesteld en kunnen zich moeilijker verplaatsen in de ander. Ook kinderen, die specifieke (gedrags)stoornissen hebben, laten vaker agressief gedrag zien; denk aan aandachtsstoornis met hyperactiviteit, een leesstoornis of -achterstand, een taalstoornis, een ontwikkelingsstoornis en zwakbegaafdheid.
————————- Volg me nu ook op Facebook en/of Instagram voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie. ————————-
Wanneer is agressief gedrag echt een probleem? Het is belangrijk om je te realiseren dat niet alle agressieve gedrag meteen een probleem is. Dat hangt af van een aantal factoren. Allereerst kijk je naar de aanleiding waarbij het agressieve gedrag voorkomt. Als iemand bij kleine gebeurtenissen al agressief reageert en wanneer dat ook nog regelmatig voorkomt, dan kan dat problematisch zijn. => Bij 10-20% van alle jeugdigen is agressie daadwerkelijk een probleem.
Wanneer het agressieve gedrag lang duurt en/of wanneer een kind in meerdere situaties en locaties agressief is, kan dat problematisch zijn. Tenslotte is het belangrijk om de gevolgen van het agressieve gedrag mee te nemen. Wanneer relaties – bijv. thuis of op school – verstoord raken, is ook dat een factor die bijdraagt aan het problematische karakter van de agressie.
Wanneer het agressieve gedrag zich langere tijd (>4 maanden) en herhaaldelijk blijft voordoen én het een ongunstige invloed heeft op het functioneren van het kind of de adolescent, dan kan er sprake zijn van een psychisch probleem of stoornis (bijv. ODD – Oppositional Defiant Disorder of CD – Conduct Disorder). Schakel in dat geval zeker hulp in van professionals en experts op dit gebied.
Tot zover mijn tips voor wat agressief gedrag bij kinderen en tieners is, welke vormen het kan aannemen en welke oorzaken het heeft. Ik hoop van harte dat m’n artikel je nieuwe inzichten heeft opgeleverd.
Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag! Houd het dan wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Zet jouw reactie dan onder dit bericht. Dankjewel alvast voor je reactie!
————————- Wil jij meer OpvoedTips van Joyce lezen én ze als eerste in je mailbox ontvangen? Dat kan! Helemaal gratis en vrijblijvend. Aanmelden is heel eenvoudig.
Cadeau: Als welkomstcadeau ontvang je meteen na je aanmelding het E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’. Je leest er hier meer over. ————————-
Heb je vragen over één van deze thema’s, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag?
Literatuur & websites, gebruikt voor dit artikel: – Akse, J. (2002). The development of personality and problem behaviour in adolescence. Utrecht University: Utrecht. Klik hier. – Matthys & Boersma. (2016) Gedragsproblemen bij kinderen: Wegwijzer voor ouders van kinderen met brutaal, boos of agressief gedrag’. Uitgeverij Hogrefe: Amsterdam. – Verhulst & Verheij. (2000). Kinder- en Jeugdpsychiatrie: Onderzoek en diagnostiek. Van Gorcum: Assen. – van der Ploeg, J.D. (2009). Agressie: Ontstaan, ontwikkelingen en oplossingen. Klik hier. – Ouders van Nu. (2020). Gedragsproblemen: Waar komt agressie bij kinderen vandaan en hoe ga je er mee om?. Klik hier. – Centrum voor Jeugd en Gezin Leiden. Agressief gedrag. Klik hier.
Je kind gaat binnenkort naar de brugklas. Dat is vaak een grote stap. Je kind moet nu ineens een stuk fietsen (vaak enkele kilometers) om op school te komen, hij gaat nieuwe vrienden maken, hij moet zijn plek veroveren in zijn nieuwe klas, hij moet de route naar de lokalen leren in zijn nieuwe school, hij krijgt ineens veel meer huiswerk dan dat hij gewend was van op de basisschool, voor ieder vak een andere leerkracht en andere boeken en ga zo maar door. En van de ene kant weet je dat dat allemaal wel los zal lopen, maar van de andere kant zul je je – afhankelijk van je kind – ook best zorgen maken over hoe jouw kind omgaat met al die nieuwigheden.
=> In dit artikel geef ik je 6 handige tips om de overgang van groep 8 naar de brugklas net weer een stukje gemakkelijker te maken. Hier komen ze.
(1) Voorbereiding Voordat je kind daadwerkelijk naar zijn nieuwe school gaat, is het goed om alvast een aantal dingen samen voor te bereiden.
* Samen naar school fietsen: De kans is groot dat je kind een stuk verder moet gaan fietsen dan naar de basisschool. Dat is een nieuwe route met allemaal nieuwe verkeerssituaties. Het is goed als je kind die route vaker samen met jou kan verkennen. Fiets daarom voordat je kind naar school gaat een paar keer samen naar zijn nieuwe school. Dat zijn vaak ook goede momenten om het samen over de nieuwe schooltijd te hebben, over zijn ideeën, zijn verwachtingen. Ook nu is de informatie en steun die jij je kind geeft nog steeds erg belangrijk.
* Boeken kaften: Je kind krijgt nu voor nagenoeg elk vak (nieuwe of tweedehands) boeken, o.a. leerboeken, werkboeken ed. Zeker voor de leerboeken is het fijn als ze gekaft worden. Dat kun je doen door ze te kaften met stevig kaftpapier, maar dat kan ook met rekbare kaften. Dit kan een leuk klusje zijn om samen met je kind te doen. Je kind leert hij van jou hoe hij het handig kan doen én jullie hebben weer een mooi momentje samen.
* Kamer functioneel inrichten: Je kind zal nu vaker huiswerk krijgen, zowel maak- als leerwerk. Dan is het fijn als je kind een goede plek heeft om rustig zijn huiswerk te kunnen maken, bijv. op zijn eigen slaapkamer. Een bureau met een bureaustoel, waarop je kind goed kan zitten, zijn alvast een goed begin. Als het kan en als je er de ruimte voor hebt, is het fijn als je kind een bureau heeft waar hij naast zijn computer / laptop een boek / schrift kan leggen. Daarnaast heeft je kind een plek nodig waar hij zijn boeken en schriften in kan leggen, bijv. een kast of lade. Je kind neemt nl. niet elke dag al zijn boeken mee naar school; een deel van de boeken zal – afhankelijk van zijn rooster – thuis blijven. En of je de slaapkamer dan ook meteen een fris likje verf of nieuwe gordijnen gaat geven, is helemaal aan jullie zelf.
————————————————- Maak je je zorgen over je kind (0-16 jaar) dat moeite heeft met luisteren, slapen, eten of zindelijk worden? Of heb je een andere opvoedvraag, waar je graag een antwoord op wil? Lees dan hier wat ik voor je kan doen om dat op te lossen.
(2) Wat heeft je kind allemaal nodig op school? Over het algemeen geeft de nieuwe school je kind vooraf aan het nieuwe schooljaar een duidelijk overzicht van wat je kind allemaal nodig heeft. Op die manier kan je kind zich – samen met jou – voorbereiden op de nieuwe school.
Wat je kind zeker nodig heeft, is: – Een stevige rugzak – Een broodtrommel en waterfles. – Een agenda, handig om te kunnen (en leren) plannen. – Etui met schrijfspullen (denk aan pennen, potloden, kleurpotloden, markeerstiften, gum, slijper, passer ed.) – Een geodriehoek – Schriften, collegeblokken, snelhechters en plastic hoezen met gaatjes – Schoolboeken, liefst gekaft (m.b.v. papieren of elastische kaft) – Apparaten: een laptop, rekenmachine en USB-stick – Gymles: gymtas, gymshirt, gymbroekje, gymsokken en -schoenen, handdoek en douchegel. – Gaat je kind op de fiets naar school? Check dan of de banden nog goed zijn, het licht het nog doet, de remmen het nog goed doen, er een slot op zit etc.*
Maar vraag zeker bij de school van jouw kind na wat je kind allemaal wel én niet nodig heeft.
*: Op de website van Veilig Verkeer Nederland kun je een handige fietscheck doen, zodat je zeker weet dat de fiets aan alle officiële verkeerseisen voldoet.
(3) Straal vertrouwen uit. Je kind heeft er 8 jaar naar toe gewerkt om de basisschool af te ronden en nu naar de middelbare school te gaan. Hij heeft op de basisschool informatie gekregen en gesprekken gehad over zijn toekomst, hij is in groep 7 en/of 8 naar open dagen geweest, heeft misschien wel een kennismakingsdag bijgewoond op zijn nieuwe school etc. Samen met de leerkracht zijn jullie het eens geworden over het schoolniveau dat het beste bij je kind past. Kortom, al met al is je kind echt wel klaargestoomd om naar de nieuwe school te gaan. Dat ging echt niet over een nacht ijs. Heb dan ook het vertrouwen in je kind dat hij dit kan en straal dat vertrouwen uit. Als jij in je kind gelooft, gaat hij dat ook steeds meer over zichzelf geloven.
(4) Als je kind de brugklas heel erg spannend vindt. Ook al is je kind er de afgelopen tijd voor klaargestoomd om naar de middelbare school en de brugklas te gaan, toch vinden de meeste kinderen het spannend om uiteindelijk daadwerkelijk te gaan. Er staan allemaal nieuwe dingen te gebeuren, waarvan ze vooraf niet helemaal weten wat het inhoudt of hoe het gaat. Denk maar aan het fietsen naar school (Vind ik het gebouw wel in m’n eentje?), de weg vinden ín school (Weet ik wel waar ik precies moet zijn?), goed voorbereid zijn voor de lessen (Heb ik alles bij me? En zijn het wel de goede boeken, die ik in m’n tas heb gedaan?), heb ik leuke klasgenoten (Kan ik snel vrienden maken?), heb ik wel de goede kleren aan, hopelijk word ik niet gepest, wat gebeurt er als ik te laat kom op school of als ik m’n huiswerk niet af krijg en ga zo maar door. Die onzekerheid maakt het gewoon spannend. En jij als ouder kunt je kind vooraf met veel helpen en je kunt samen veel voorbereiden, maar je kunt niet meer samen met je kind naar school. Ín school zal je kind het vanaf nu echt zelf moeten doen. Je kunt je goed voorstellen dat dat – zeker in het begin – behoorlijk spannend kan zijn.
Als je merkt dat je kind met vragen zit of zich zorgen maakt, praat er dan samen over. Laat je kind vertellen waar hij mee zit en onderbreek hem dan niet. Zeg ook niet te snel ‘het komt wel goed’ of ‘stel je niet zo aan’. Voor je kind zijn het legitieme onzekerheden of zorgen en het is belangrijk dat hij die met jou kan delen. Geef je kind dan ook echt de mogelijkheid om zijn ei bij jou kwijt te kunnen, om zijn zorgen te uiten en om zijn vragen aan jou te stellen. Probeer te voorkomen dat je de oplossing steeds voorkauwt; vraag ook eens ‘hoe denk je dat je dat kunt oplossen?’. Op die manier leert je kind om in oplossingen te denken, want voor elk probleem is een oplossing. En als je kind er zelf echt nog niet uitkomt, dan doe je uiteraard zelf een voorstel en geef je aan hoe jij het zou aanpakken of oplossen. Op die manier wordt het gesprek steeds gelijkwaardiger, net zoals jullie relatie dat ook zal mettertijd worden. Toch zal je kind voorlopig echt nog jouw ideeën en adviezen nodig hebben (ook als hij dat niet direct zal toegeven).
TIP: Laat je kind afspreken met oud-klasgenoten van de basisschool, die ook naar dezelfde middelbare school gaan. Samen naar de nieuwe school fietsen of samen de school binnenlopen is toch fijner dan helemaal alleen.
(5) Blijf beschikbaar Je kind lijkt nu ineens misschien een stuk groter dan toen hij nog op de basisschool zat, maar dat wil nog niet zeggen dat hij alles al weet. Je kind zal misschien minder geneigd zijn om jou om raad te vragen of om je dingen te vertellen, maar het blijft belangrijk om contact met je kind te houden. Blijf met je kind praten. Misschien heeft je kind daar niet altijd evenveel zin in; doe het dan vooral op de momenten dat het voor je kind prettig is. Dus niet als je kind net aan het bellen is met één van zijn vrienden of aan het gamen is, maar wel tijdens een autoritje, tijdens het uitlaten van de hond of vlak voordat je kind gaat slapen. Blijf ook in de gaten houden of je kind lekker in zijn vel zit. Kortom, blijf beschikbaar voor je kind, ook als je kind je het idee geeft dat dat echt niet meer nodig is. Heb je het idee dat je kind alleen nog maar aan het gamen is of veel tijd kwijt is met social media? Dan wordt het tijd om samen goede afspraken te maken. Hoe je dat doet en welke afspraken je dan maakt, lees je in m’n artikel ‘Welke afspraken maak je met je kind of tiener over gamen en telefoongebruik?’.
————————- Volg me nu ook op Facebook en/of Instagram voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie. ————————-
(6) Samen plannen. Op de middelbare school krijgt je kind beduidend meer huiswerk dan op de basisschool. Hij moet vaker opdrachten maken in zijn werkboeken of leerstof leren uit zijn leerboeken. Dat kost tijd. En dar moet je kind aan wennen. Niet alleen aan het huiswerk maken en leren zelf, maar ook om het op een goede manier te plannen. En ook dat is een vaardigheid die de meeste brugklassers of tieners nog moeten leren.
Sterker nog, vaak zijn tieners / adolescenten daar nog helemaal niet zo goed in. Ze kunnen best al wat dingen plannen, maar ze kunnen nog niet altijd het grote geheel overzien of plannen het nog niet altijd even handig; ze kijken nog veel meer naar het effect op de korte termijn dan op de lange termijn. Daar kunnen ze dus echt nog wel jouw hulp bij gebruiken. Je kunt bijv. afspreken dat je – zeker tot aan de herfstvakantie – 1x per week (bijv. in het weekend) samen bekijkt wat het huiswerk voor de komende week is en wanneer je kind dat het beste kan maken. Daarbij houden jullie o.a. rekening met zijn andere activiteiten (zoals een training, repetitie of muziekles). Als je dat een tijdje samen doet, merkt je kind waar hij allemaal rekening moet houden en leert hij langzaam maar zeker steeds beter hoe hij zijn planning handig kan aanpakken.
Merk je dat je kind het goed onder de knie heeft en zich ook daadwerkelijk aan zijn planning houdt? Dan kun je het steeds meer aan je kind gaan overlaten. Blijf wel ter beschikking voor het geval je kind er nog vragen over heeft of als hij vast loopt.
Tot zover mijn tips voor hoe je jouw kind kunt voorbereiden op de overgang van groep 8 naar de brugklas. Ik hoop van harte dat je ermee aan de slag gaat en je je kind op een goede manier kunt begeleiden.
Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag! Houd het dan wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Zet jouw reactie dan onder dit bericht. Dankjewel alvast voor je reactie!
————————- Wil jij meer OpvoedTips van Joyce lezen én ze als eerste in je mailbox ontvangen? Dat kan! Helemaal gratis en vrijblijvend. Aanmelden is heel eenvoudig.
Cadeau: Als welkomstcadeau ontvang je meteen na je aanmelding het E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’. Je leest er hier meer over. ————————-
Heb je vragen over één van deze thema’s, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag?
Kinderen kunnen soms behoorlijk overmand raken door hun eigen emoties. Je kind is dan zó boos of verdrietig dat je bijna geen contact met hem krijgt. In dit artikel leg ik je uit wat emoties precies zijn en waarom we emoties hebben. Op basis van die informatie hoop ik dat je ze (nóg) beter gaat begrijpen. Verderop in het artikel geef ik je 6 praktische tips om de heftige emoties van je kind in goede banen te leiden. Afsluitend vind je nog 10 handige tips om je kind te leren hoe hij zélf rustig kan worden na het ervaren van een heftige emotie.
Wat zijn emoties eigenlijk? Emoties zijn een complexe set gedragingen, die ontstaan als reactie op een externe of interne gebeurtenis. Een externe gebeurtenis kan zo iets zijn als ‘je hebt onverwachts een onvoldoende voor een toets, daardoor voel je behoorlijk teleurgesteld’ of ‘iemand maakt een vervelende opmerking over je, waardoor je boos wordt’. Een voorbeeld van een interne gebeurtenis is ‘je wil graag iets nieuws leren, maar het lukt je maar niet; je raakt gefrustreerd’.
Een emotie bestaat uit 3 componenten. Ze bevatten een: (1) Fysiologische reactie (zoals verhoogde ademhaling of hartslag); (2) Expressieve component (zoals een bepaalde gezichtsuitdrukking); (3) Ervaring: dat is het subjectieve gevoel of de cognitieve beoordeling dat je een emotie ervaart.
Hoe je een emotie of emotionele ervaring interpreteert en evalueert, hangt af van je cognitieve ontwikkeling en de ervaringen die je voorheen al hebt opgedaan. Kinderen hebben in vergelijking met volwassenen nog niet zo veel ervaringen op het gebied van emoties, dus voor hen is een juiste interpretatie en evaluatie vaak nog lastig. Om de emotie op een goede manier te interpreteren, begrijpen of labelen hebben ze ons als volwassenen nodig.
Primaire en secundaire emoties Emoties kun je grofweg indelen in primaire (of lagere) en secundaire (of hogere) emoties. Primaire emoties worden automatisch en onbewust door prikkels uit de buitenwereld opgeroepen. Denk maar aan de emoties boos, blij, bang en bedroefd. Alle andere emoties zijn van de primaire emoties afgeleid. De secundaire emoties gaan vaak gepaard met bewuste beleving of gevoelens. Deze emoties zijn ook meer afhankelijk van omgevingsinvloeden en cultuur. Denk hierbij aan emoties als ontroering, geluk, trots, jaloezie, afgunst, schuld, schaamte en medelijden.
Hoe we naar emoties en emotionele uitingen kijken, komt voort uit onze eigen overtuigingen, ideeën en veronderstellingen. Zo heb je misschien wel van je eigen ouders geleerd dat het slecht is om kwaad te zijn (‘doe eens rustig, als je zo tegen me praat, luister ik niet naar je’) of dat je beter niet kunt huilen (‘stop maar met huilen, daar ben je nu echt te groot voor’). Als je als volwassene toch nog een keer boos bent, kan dat een schuldgevoel bij je oproepen. Deze (vaak onbewuste) overtuigingen of veronderstellingen kunnen het jou als volwassene moeilijker maken om op een positieve manier met emoties om te gaan. => Je kunt je voorstellen dat die overtuigingen en veronderstellingen ook (onbewust) bepalen hoe jij met de emoties van je kind omgaat en hoe jij op zijn emoties reageert.
Realiseer je dat iedereen emoties heeft. Emoties zijn niet goed of fout. Ze horen erbij, zowel bij volwassenen als bij kinderen. Het is echter niet goed om zo maar alles te doen (= gedrag) als je een heftige emotie ervaart. Als je heel boos bent op iemand, ga je niet met spullen gooien of ga je niet iemand anders pijn doen. Als je heel erg verdrietig bent, ga je geen vervelende, pijnlijke opmerkingen maken tegen iemand anders. Het is dan ook belangrijk om als kind al te leren hoe je je emoties in goede banen kunt leiden. Lees hieronder ook verder over ‘emotieregulatie’.
Wil je eerst meer over mij en m’n bedrijf weten? Lees dan hier meer over m’n achtergrond.
Waarom hebben we emoties? Wat is de functie van emoties? Emoties zijn een vorm van communicatie. Door middel van je emoties communiceer je met anderen om je heen. Je laat met je emoties zien dat er iets aan de hand is en je geeft anderen de kans hierop te reageren (bijv. als je boos bent, geef je aan dat ze ergens mee moeten stoppen; als je verdrietig bent, geef je aan dat je getroost wil worden). Door het tonen van een emotie reageert een ander op jou; en vervolgens reageer jij daar weer op, evt. met een heftigere of een andere emotie. Dit noemen we een cyclisch emotieproces.
Kinderen leren emoties te herkennen en te begrijpen in de sociale interactie met anderen. Juist in de omgang met anderen maken we gebruik van onze emoties en proberen we de emotie van de ander te ‘lezen’. Door middel van taal kun je een groot deel van een situatie uitleggen. Als ouder leg je in een opvoedsituatie bijvoorbeeld uit wie wat gedaan heeft en waarom: ‘Jij pakte zijn speelgoed af, terwijl hij er nog mee speelde. Dat vond hij niet fijn. Daarom is hij nu boos op je.’. Door jouw uitleg over de situatie en het benoemen van de bijbehorende emoties leert je kind om een emotie aan een situatie te koppelen én leert hij om het effect ervan op andere kinderen (of volwassenen) te zien. Het gebruik van taal helpt dus niet alleen om emoties te herkennen of te leren, maar ook om te begrijpen wat er in anderen omgaat en waarom anderen op een bepaalde manier op jou reageren.
Emoties in ontwikkeling Kinderen moeten nog leren om hun emoties te herkennen, te benoemen, te accepteren, op een gezonde manier te uiten en te verwerken. Hierbij kun je je kind helpen. Als ouder geldt je als voorbeeld voor je kind: je kind kijkt naar jou en naar hoe jíj omgaat met jouw emoties. Het is belangrijk om je daar als ouder bewust van te zijn.
De reden dat het belangrijk is dat ze zich emotioneel goed ontwikkelen, is dat we weten dat kinderen die zich emotioneel goed ontwikkelen, zichzelf goed kennen, zich goed kunnen inleven in anderen en goed kunnen samenwerken. Andere kenmerken van een goede emotionele ontwikkeling zijn zelfbeheersing, goed kunnen luisteren, doorzettingsvermogen hebben en het kunnen oppikken van ongeschreven regels.
Hoe jonger kinderen zijn, hoe meer ze nog moeten leren op dit gebied. Die ontwikkeling loopt nog best lang door, namelijk tot een jaar of 24. Dat heeft o.a. te maken met de hersenontwikkeling van kinderen en tieners. Je vindt hieronder een specificatie van de emotionele ontwikkeling bij peuters, kleuters & basisschoolkinderen en tieners. Je leest hier meer over de hersenontwikkeling van tieners / adolescenten.
Emoties op verschillende leeftijden: – Peuters: In de peutertijd leert een kind dat het een eigen ‘ik’ / een eigen wil heeft. Een peuter bekijkt situaties alleen vanuit zijn eigen standpunt (‘egocentrisme’) en heeft niet door dat anderen ook iets willen. Een peuter kan duidelijke wensen hebben en die hij het liefst onmiddellijk bevredigd wil hebben; uiteraard kan dat niet altijd. Bovendien wil een peuter vaak meer dan hij of zij kan. Je herkent misschien wel dat jouw kind vaker zegt ‘zelluf doen’. Lees hier welke 10 domeinen een peuter (samen met jou) leert te overwinnen.
Peuters hebben hun emoties vaak nog helemaal niet onder controle. Ze reageren nog heel primair. Ze kunnen heel boos of heel verdrietig worden. Vooral tussen 15 maanden en 3 jaar hebben de meeste kinderen last van ongecontroleerde uitbarstingen. Wat je dan aan je peuter merkt of ziet, is dat hij plots ongeduldig wordt, geen teleurstelling kan verdragen of geen ‘nee’ van jou kan horen. Met andere woorden: je peuter zou het liefst zijn eigen gang gaan, maar dat kan op dat moment niet. Als reactie barst je kindje in woede (of tranen) uit en gaat flink tegen je te keer. Sommige peuters gaan dan schreeuwen, krijsen, slaan, schoppen of houden een tijdje hun adem in (‘breath holding spells’). Realiseer je dat de meeste emoties slechts kort duren, vaak slechts enkele seconden tot minuten. Die emoties komen en gaan. Wees je daar van bewust als je peuter een heftige emotie doormaakt; ook een heftige emotie gaat weer over. Lees hier hoe je op een positieve manier kunt omgaan met de driftbuien van je kind.
Je kind leert ook op jonge leeftijd steeds beter wat zijn emoties zijn. Hij gaat er – onbewust – steeds meer mee experimenteren. Hij zal meer momenten hebben van groot verdriet en heftig huilen; ook merk je in de peuterleeftijd dat je kind soms ineens heel bang kan zijn (denk aan bang voor honden, spoken, monsters, heksen etc.).
– Basisschoolkinderen Een kleuter kan ook nog behoorlijk wat moeite hebben met het omgaan met emoties. Ze kunnen hun gevoel nog niet (altijd) even duidelijk onder woorden brengen. De ontwikkeling van hun hersenen, is nog niet zover dat ze impulsen en emoties kunnen beheersen.
Tijdens de kindertijd zet die ontwikkeling zich door en zie je dat kinderen hun emoties steeds beter leren beheersen. Oudere kinderen kunnen bijvoorbeeld wel al beter rustig worden in een emotioneel geladen situatie en ze gaan conflicten steeds beter oplossen zonder dat ze die lichamelijk op de ander afreageren. Toch gaat dat ook bij oudere kinderen nog niet vanzelf; ouders en leerkrachten blijven een belangrijke rol spelen in de begeleiding ervan. Zij leren het kind om het gedrag, dat uit een emotie kan voortvloeien, in goede banen te leiden; o.a. door te leren wat wel en niet acceptabel is om tijdens een (heftige) emotie te zeggen of te doen. Lees hier wat je kunt doen als je kind vaak boos is.
– Tieners Door de hersenontwikkeling van je tiener merk je dat hij vaker emotioneel reageert en misschien zelfs vaker huilt. Verder kan hij behoorlijk gevat uit de hoek komen of ineens chagrijnig, geïrriteerd of brutaal op je reageren. Ook stemmingswisselingen kunnen hun intrede doen. Door zijn ingrijpende hersenontwikkeling merk je dat hij steeds beter leert om zijn emoties onder controle te hebben en te beheersen. Uiteraard gaat dat met vallen en opstaan. Lees hier verder over de ontwikkeling van tieners / adolescenten.
Emotieregulatie: Omgaan met emoties & Emoties in goede banen leiden. Het is belangrijk voor kinderen om te leren hoe ze op een goede manier met hun – soms heftige – emoties kunnen omgaan, hoe ze ze in goede banen kunnen leiden. Het is niet erg om je emotie te laten zien, maar het is wel belangrijk om te weten wat je kunt doen binnen de geldende sociale (gedrags)normen of omgangsvormen. Om de soms heftige emoties in goede banen te leiden, heb je emotieregulatie nodig. Emotieregulatie is het onder controle houden van je emoties.
Er zijn 2 niveaus waarop emoties worden gereguleerd, namelijk op:
1. Cognitief / perceptueel niveau: Op cognitief of perceptueel niveau gaat het om hoe sterk je kind de situatie ervaart, dus hoe je kind over een bepaalde situatie denkt of hoe je kind de situatie ziet / interpreteert. Eerdere ervaringen, die je kind heeft meegemaakt, zijn hierop van invloed. Bijvoorbeeld als een kind vaker gepest is, zal hij daarna waarschijnlijk sneller denken dat andere kinderen hem ook weer gaan pesten en daardoor sterker op bepaalde opmerkingen reageren.
2. Gedragsniveau. Op gedragsniveau gaat het om hoe je de emotie, die je ervaart, gaat uiten, of je de emotie laat zien (of niet) en hoe je zult reageren. Als je heel teleurgesteld bent met een cadeau van een vriend kun je bijvoorbeeld proberen dit niet te laten zien omdat je je vriend niet wilt kwetsen. Je houdt dan de uiting van je emoties in bedwang.
De gevolgen van heftige emoties Wat vervelend kan zijn aan de heftige emoties van je kind, is dat het gepaard kan gaan met moeilijk of agressief gedrag. Denk maar aan het gooien met speelgoed (of andere voorwerpen), schreeuwen, schelden, duwen, schoppen, slaan, bijten, krabben en ga zo maar door. Hoewel ik hierboven duidelijk aangaf dat het ervaren van emoties valide is, is dit gedrag natuurlijk niet toelaatbaar. Vandaar dat het ook belangrijk is om te weten hoe je als ouder wél om kunt gaan met de (heftige) emoties van je kind. Je leest hieronder 6 praktische tips.
Wat je als ouder kunt doen om ervoor te zorgen dat je kind zich emotioneel goed ontwikkelt: (1) Neem de emotie van je kind serieus. Hoe jong je kind ook is, je kind ervaart emoties. En of jij de reden van het ontstaan van de emotie nou wel / niet begrijpt, is in principe helemaal niet van belang. Het gaat er om dat er op dat moment iets is dat belangrijk is voor je kind. (Dat is overigens niet hetzelfde als je kind zijn zin geven.)
(2) Wanneer je kind een heftige emotie ervaart, is het belangrijk om adequaat op je kind te reageren. Beschrijf wat je bij je kind ziet, benoem (je vermoeden van) zijn emotie, benoem (je vermoeden van) zijn wens. Check / vraag na bij je kind of jouw vermoedens kloppen. Door op deze manier op je kind te reageren, zal je kind zich gehoord en gezien voelen.
(3) Laat je kind weten dat het ok is om boos, verdrietig, gefrustreerd of teleurgesteld te zijn. Het is normaal om emoties te voelen, ook bij kinderen. De emotie van je kind is valide en hoeft dus niet weggestopt te worden.
(4) Vind je het lastig om met emoties om te gaan? Ga dan eens bij jezelf na hoe dat kan komen; wellicht vind je er een oorsprong van in je eigen opvoeding en ontwikkelingspad.
(5) Bedenk zelf wat je fijn vindt aan de reacties van anderen wanneer jij een bepaalde emotie ervaart. Waarschijnlijk vind je het niet fijn als iemand tegen je zegt dat je moet stoppen met huilen wanneer je verdrietig bent, maar vind je het wel fijn als iemand dan naar je luistert of je troost. Dat geldt voor kinderen net zo. Reageer daarom ook op een soortgelijke manier op je kind als je kind die emotie ervaart.
(6) Zorg ervoor dat je kind voldoende slaapt, gezond eet, voldoende beweegt en voldoende positieve aandacht van jou krijgt. Daardoor zit je kind beter in zijn vel en zal hij zijn emoties beter kunnen reguleren.
Het is niet alleen belangrijk dat jij weet hoe je op een goede manier met de emoties van je kind kunt omgaan, maar ook dat je kind zélf weet wat hij kan doen als hij een bepaalde emotie ervaart. Je kind kan dan één van de volgende strategieën toepassen. Door het toepassen van deze strategieën leert je kind wat het kan doen om rustig te worden, waardoor de heftige emotie uitdooft en naar de achtergrond verdwijnt. Dat is trouwens een echt leerproces en gaat niet van vandaag op morgen. Gun je kind de tijd om de strategieën aan te leren en om eraan te wennen.
Hieronder vind je een aantal strategieën, die je kind zelf kan toepassen om weer rustig te worden na een heftige emotie:
(1) Ik let op mijn ademhaling. Ik adem rustig in en ik adem weer rustig uit.
(2) Ik trek me even terug en ga naar een andere ruimte (bijv. m’n slaapkamer) en probeer daar te kalmeren (bijv. door een boek te gaan lezen, met een fidget toy te spelen, muziek te luisteren, m’n lievelingsknuffel te pakken, rustig op bed te liggen).
(3) Ik kan actief gaan bewegen (bijv. steppen, een rondje rennen / fietsen, voetballen, hardlopen) om de vervelende energie kwijt te raken.
(4) Ik ga iets doen waar ik normaalgesproken veel plezier aan beleef (bijv. tekenen, liedje zingen, muziek maken).
(5) Ik ga met iemand, die ik vertrouw, over mijn emoties praten.
(6) Ik vraag iemand, die ik goed ken, om me een knuffel te geven.
(7) Ik denk aan leuke dingen (bijv. een mooie vakantie, mijn beste vriend(in), een grappige gebeurtenis).
(8) Ik schrijf mijn vervelende emoties of gedachtes van me af (en zet ze op papier in m’n speciale schrift).
TIP: Print deze lijst uit en bespreek samen met je kind welke strategie je kind zelf het fijnste vindt. Dat is de eerste strategie die je kind – indien het een heftige emotie ervaart – kan gaan toepassen. Laat je kind die strategie een aantal keren toepassen. Evalueer daarna of de strategie goed bij je kind past en of deze voldoende voor je kind werkt.
Het is natuurlijk één ding om rustig te worden na het ervaren van een heftige emotie, het is iets anders om de situatie, waardoor de heftige emotie opkwam, het hoofd te bieden. Zodra je kind na het toepassen van een strategie weer rustig is, kan het gaan nadenken over hoe het die ene situatie zou kunnen oplossen én in de toekomst op een andere manier kan benaderen. Het is fijn als jij je kind helpt om dat voor elkaar te krijgen.
Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag! Houd het dan wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Zet jouw reactie dan onder dit bericht. Dankjewel alvast voor je reactie!
Wil jij meer OpvoedTips van Joyce lezen én ze als eerste in je mailbox ontvangen? Dat kan! Helemaal gratis en vrijblijvend. Aanmelden is heel eenvoudig.
Cadeau: Als welkomstcadeau ontvang je meteen na je aanmelding het E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’. Je leest er hier meer over.
Heb je vragen over één van deze thema’s, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag?
Voor dit artikel gebruikte Joyce de volgende literatuur: – Bukatko & Daehler. (1995). Child development: A theoretic approach. Houghton Mifflin Company: Boston. – The crying game: Kate Nicholson at TEDxGoldenGatePark. Link. – Emotionele ontwikkeling. Centrum voor Jeugd en Gezin Katwijk. Link. – Kind en Emotie. Theoretische achtergrond psycho-educatie. Unit Developmental and Educational Psychology. Institute of Psychology, Leiden University. Link. – Omgaan met emoties. Herstelwerkplaatsen. GGZ NHN. Link. – Omgaan met angst, boosheid en heftige emoties. Triple P. Link. – Emotie. Wikipedia. Link.
Akse Coaching 