Wist jij dit al over opvoeding en ouderschap…? Uitgebreide interviews met toonaangevende experts.

door Akse Coaching - Opvoedcoaching & Opvoedadvies

Er wordt al jarenlang veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar opvoeding, ouderschap en kinderen. Het is natuurlijk ontzettend belangrijk dat dat gedaan wordt, want ondanks dat we al veel over deze thema’s weten, is er ook nog veel dat we niet weten.

Ik vind het persoonlijk erg belangrijk om in mijn werk als opvoedcoach & psycholoog uit te gaan van informatie, die gebaseerd is op wetenschappelijk onderzoek. Daardoor weet ik dat de adviezen, die ik ouders geef, goed werken als ze naar behoren worden uitgevoerd.

Daarnaast zie ik helaas nog te veel adviezen, die misschien wel goed aanvoelen (zg. ‘opvoedmythes’), maar waarvan niet aangetoond is dat ze daadwerkelijk werken op de manier zoals ouders graag zagen dat ze werken. Je wil heel graag voorkomen dat dergelijke adviezen averechts uitpakken, waardoor je als ouder nog verder van huis bent…

Ik zag dan ook graag dat de informatie uit wetenschappelijk onderzoek zo veel als mogelijk bij de ouders zelf terechtkwam. Hier draag ik dan ook graag mijn steentje aan bij. Dat doe ik o.a. aan de hand van het interviewen van onderzoekers en experts; dat zijn allemaal professionals met een universitaire achtergrond. In de interviews vraag ik de professionals niet alleen naar uitgebreide achtergrondinformatie, maar ook naar praktische tips, die je als ouder thuis meteen kunt toepassen. In 2019 ben ik gestart met het interviewen van onderzoekers en experts.

Om je er een mooi overzicht van te geven, heb ik nu alle interviews voor je in deze blogpost verzameld. Zo zie je in één oogopslag welk artikel voor jou het meest relevant is. Zodra ik weer een nieuw interview heb gehouden, zal ik deze post uiteraard updaten.

⇒ Dus scroll snel naar beneden om het artikel met dat thema uit te zoeken, waar jij graag meer over wilt weten.

Ik wens je veel leesplezier en natuurlijk veel mooie inzichten!

Met vriendelijke groet,
dr. Joyce Akse

P.s.: Ondersteun jij ook het idee om zo veel mogelijke wetenschappelijke kennis en inzichten over opvoeding & ouderschap bij ouders ‘thuis’ te krijgen?
⇒ Deel dan dit artikel, zodat ook de ouders en opvoeders uit jouw vriendenkring deze informatie kunnen lezen én er thuis mee aan de slag kunnen gaan. Alvast ontzettend bedankt hiervoor!

(11) ‘Angst bij kinderen: wat je als ouder of leerkracht moet weten om bange kinderen goed te helpen.’ (1-5-2021)
Interview met dr. Ellin Simon; Open Universiteit.

(10) ‘Mijn kind voelt zich vaak zo somber en neerslachtig. Dat zal toch geen depressie zijn?’ (1-10-2020)
Interview met dr. Denise Bodden; Universiteit Utrecht.

(9) ‘Heeft mijn kind dyslexie of niet? Wat je er als ouder of leerkracht over moet weten‘ (1-8-2020)
Interview met drs. Kim Huiskamp; Regionaal Instituut Dyslexie.

(8) ‘Overgewicht bij kinderen: Wat is het precies en wat kun je er aan doen?‘ (1-7-2020)
Interview met dr. Jessica Gubbels; Universiteit Maastricht.

(7) ‘Heeft mijn kind autisme of niet? Wat je er als ouder of leerkracht over moet weten.‘ (1-10-2019)
Interview met drs. Stephanie Voncken – Spierts; MosaLira.

(6) ‘Wat je echt moet weten over het huilen, troosten en slapen van baby’s.‘ (1-9-2019)
Interview met dr. Roos Rodenburg; Universiteit van Amsterdam.

(5) ‘Samen opvoeden na scheiding: Hoe doe je dat?‘ (1-8-2019)
Interview met dr. Inge van der Valk; Universiteit Utrecht.

(4) ‘Als je de balans kwijt raakt. | Hoe houd je alle ballen in de lucht zonder stress?‘ (1-7-2019)
Interview met drs. Agathe Hania-Akse; Expeditie Werkplezier.

(3) ‘Mijn kind eet zo slecht. Moet ik me zorgen maken?‘ (1-6-2019)
Interview met drs. Eline de Haan; SeysCentra.

(2) ‘Wat vertel je je kind als het een dierbare verliest?‘ (1-5-2019)
Interview met dr. Mariken Spuij; Universiteit Utrecht.

(1) ‘Ruzie tussen broers en zussen: Zo los je het op!‘ (1-4-2019)
Interview met dr. Kirsten Buist; Universiteit Utrecht.

Ken jij een onderzoeker of professional, expert op een gebied binnen opvoeding & ouderschap, die ik echt zou moeten interviewen?
Laat me dat dan weten. Je kunt via deze link contact met me opnemen.

Opvoedcoach & Psycholoog | http://www.aksecoaching.nl | info@aksecoaching.nl

Geschreven door Joyce Akse van ‘Akse Coaching – Opvoedcoaching & Opvoedadvies’.

Klik hier voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie (Facebook).

Klik hier voor meer waardevolle opvoedtips van Joyce, bijv. over (niet) willen luisteren, slapen of eten ed.

Ga (terug) naar de website van Akse Coaching: http://www.aksecoaching.nl.

24jul2019

Samen opvoeden na scheiding: Hoe doe je dat? [Interview met scheidingsexpert dr. Inge van der Valk]

door Akse Coaching - Opvoedcoaching & Opvoedadvies

Joyce Akse maakt een serie artikelen, waarin ze experts interviewt over hun eigen onderzoek of werkveld. Het doel van deze serie is om resultaten van wetenschappelijk onderzoek te vertalen naar praktische tips voor ouders, waar ze thuis direct mee aan de slag kunnen. Deze thema’s hebben natuurlijk te maken met het ouderschap, opvoeding en/of de ontwikkeling van kinderen (0-16 jaar).

Opvoeden is niet altijd makkelijk. Het kan al lastig zijn als je een goede relatie hebt met je partner en als je het over het algemeen met elkaar eens bent over de opvoeding van jullie kinderen.

Maar wat kun je doen als je het niet meer goed met elkaar kunt vinden en als je merkt dat je relatie steeds slechter wordt? Wellicht denk je op dit moment zelfs al na over de mogelijkheid om te gaan scheiden. Je denkt misschien wel dat je je na een scheiding vast fijner en gelukkiger voelt. En is het niet zo dat als jíj goed in je vel zit dat dat ook beter is voor je kind…? Of werkt dat zo helemaal niet…?

En als je inderdaad zou gaan scheiden, wat heeft dat dan voor effect op je kind(eren)? En hoe blijf je op een goede manier samen opvoeden: je bent dan wel geen partner meer van elkaar maar jullie zullen toch contact met elkaar moeten onderhouden om alles rondom de kinderen goed te kunnen regelen. Hoe gaat dat dan?

⇒ In dit artikel geeft dr. Inge van der Valk – onderzoeker en expert op het gebied van scheiding & opvoeding – alle antwoorden op deze vragen.

Je bent expert op het gebied van scheidingen en het effect ervan op kinderen. Hoe ben je bij dit onderwerp gekomen en wat spreekt jou er persoonlijk zo in aan?

‘Grappig dat je dat vraagt, want bij sociale wetenschappers zoals ik vraagt men zich vaker af wat het onderwerp dat ze bestuderen te maken heeft met wat ze zelf meegemaakt hebben. Voor mij had de keuze van dit onderwerp eigenlijk twee redenen:

Scheiding en kinderen vond ik – nu nog steeds trouwens – een heel interessant onderwerp, omdat er zoveel aspecten bij komen kijken. Denk maar aan de onderlinge ouderlijke relatie, de opvoeding en de ouder-kind-relatie.

Een andere reden waarom ik dit onderwerp zo interessant vond, had te maken met wat ik in mijn eigen jeugd om me heen zag gebeuren. We woonden vroeger in een leuke straat; het was een jonge buurt, het was er gezellig en de buren werden vaak kennissen van elkaar. Er werden ook regelmatig feestjes gegeven. Die bleken soms iets te gezellig, waardoor onderling nieuwe relaties ontstonden. Dat resulteerde helaas ook in scheidingen en ‘losse’ ouders, die overbleven in onze straat. Dat kreeg ik als kind natuurlijk allemaal niet zo mee, maar wat me toen wél opviel, was dat de kinderen met wie ik speelde zo maar ineens weg waren. Die verhuisden dan uit het niets ergens anders heen, samen met hun moeder. In die tijd begon ik me al af te vragen hoe dat precies zat: waarom gingen sommige ouders uit elkaar en waarom konden ze niet bij elkaar blijven? Waarom lukte dat andere ouders wel? Wat deden zij anders dan de ouders die scheidden?’

Dr. Inge van der Valk werkt bij de onderzoeksgroep Jeugd & Gezin van de Universiteit Utrecht en heeft als expertise kinderen & scheiding. Zij studeerde psychologie en promoveerde op een langlopend onderzoek naar de samenhang tussen ouderlijke conflicten, echtscheiding en het functioneren van jongeren.

Zij werkt samen met andere onderzoekers binnen de sociale wetenschappen, met onderzoekers familierecht en met professionals uit de praktijk. Daarnaast heeft zij meegewerkt aan de Richtlijn Scheiding en problemen van jeugdigen en aan de Wegwijzer ondersteuning scheidingskinderen (NJi). Momenteel is zij bezig met een groot onderzoek naar het thuisgevoel van kinderen na scheiding.
Kijk voor meer informatie over dit onderzoek op http://www.uu.nl/waarhoorikthuis.

Wat zijn volgens jou de meestvoorkomende redenen dat ouders gaan scheiden? Zitten daar ook wel eens redenen tussen, die met de opvoeding van de kinderen te maken hebben? En is een scheiding ook wel eens te voorkómen?

‘De meest voorkomende redenen, die ouders zelf noemen om te gaan scheiden, zijn dat ze op elkaar uitgekeken waren (vooral als ze eerst hadden samengewoond), dat ze geen vertrouwen meer in elkaar hadden (vaak na overspel; ook dat kwam vaker voor als ze eerst hadden samengewoond) en dat hun karakters te veel botsten.
Deze redenen komen op nagenoeg dezelfde manier voor bij mannen als bij vrouwen. Uiteraard kunnen deze redenen in sommige gezinnen overlappen en samen voorkomen.

In het kader van partnerkeuzen en relaties wordt vaak gezegd dat ‘opposites attract’ (= tegenpolen trekken elkaar aan), maar dat blijkt in het dagelijks leven toch niet zo handig te zijn. Vooral als je samen een huishouden runt of een kind gaat opvoeden, blijkt het beter te gaan als je meer op elkaar lijkt. Dan heb je minder onenigheid over deze zaken en loopt het binnen het gezin gewoon soepeler.

De opvoeding van kinderen wordt door ouders dus zelf niet expliciet als reden voor hun scheiding genoemd. Ook op basis van onderzoek kan ik niet zeggen dat alleen ‘de opvoeding’ een oorzaak is voor een scheiding. Je kunt je echter wel voorstellen dat de manier van opvoeden te maken heeft met een grotere, onderliggende factor, zoals de botsende karakters, die ik al eerder noemde, of zoals de sociaalculturele verschillen tussen ouders. De oorzaak van de scheiding is dan vaak een optelsom van meerdere oorzaken.

Ouderschap kan ook een bijkomende stressfactor zijn en op die manier drukken op de relatie. Dat zie je vaker gebeuren bij gezinnen, waarin er iets met een kind aan de hand is, zoals een autismespectrumstoornis (ASS) of als een kind ernstig ziek is. Dan wordt er ontzettend veel gevraagd van het gezamenlijke ouderschap. Als je dan als ouder – om wat voor reden dan ook – niet kunt voldoen aan die vraag dan wordt de kans op een scheiding groter.

Je vraagt ook of een scheiding wel eens te voorkómen is: dat is zeker zo. Je wordt namelijk niet op een ochtend wakker met een slecht huwelijk. Relatie-ondersteuning kan heel zinvol zijn, zeker wanneer je dat in een vroeg stadium inzet. Ook wanneer partners uiteindelijk toch beslissen om te scheiden, is het goed om samen met een onafhankelijke derde stil te staan bij de relatiegeschiedenis, bij onderlinge patronen en bij communicatiestijlen.

Uit onderzoek weten we ook dat ouders meestal niet gelukkiger worden door een scheiding. Het geluksniveau blijft na een scheiding eigenlijk redelijk stabiel. Dat heeft ermee te maken dat je na een scheiding wel minder contact hebt met je partner, maar je neemt nog steeds jezelf mee.

Daarbij wordt het gezamenlijk opvoeden van de kinderen na een scheiding gewoon complexer. Daar vergissen ouders zich vaak enorm in. Een scheiding blijkt dan ook meestal geen oplossing te zijn voor de onderlinge conflicten; die gaan erna nog gewoon door. Soms verergeren de conflicten dan zelfs. De onderlinge tegenstellingen tussen de (ex-)partners worden na een scheiding nog meer aangezet.

Dat zijn dan ook allemaal redenen om relatieondersteuning te zoeken op het moment dat je relatie niet lekker loopt, ook als je later toch besluit om te gaan scheiden. Dan leer je namelijk hoe je beter met elkaar kunt communiceren. Dat is erg belangrijk voor gezamenlijk ouderschap na jullie scheiding. Hoe beter je met elkaar kunt blijven communiceren, hoe minder conflicten je hebt.’

Wat is over het algemeen het effect op kinderen als hun ouders gaan scheiden? Wat merk je dan bij kinderen? En het lijkt vaak alsof een scheiding alleen maar negatief kan uitpakken voor kinderen, maar is dat eigenlijk wel zo? Zijn er situaties waarin een scheiding ook positieve aspecten kent voor kinderen?

‘Als ouders relatieproblemen hebben, dan zien we dat jonge kinderen vaker slaapproblemen hebben, (weer) in bed gaan plassen of op hun duim gaan zuigen of dat ze zelfs opstandig / oppositioneel gedrag vertonen. Oudere kinderen zijn in een dergelijke situatie vaker opstandig of boos (externaliserend probleemgedrag) of zijn verdrietig of trekken zich meer terug (internaliserend probleemgedrag). Het externaliserende gedrag zien we vaker bij jongens, het internaliserende juist meer bij meisjes.

In onderzoek zien we dat op korte termijn een scheiding vaak een effect heeft op kinderen, maar dat is dan wel afhankelijk van een aantal factoren. De leeftijd van de kinderen speelt o.a. mee, net als de mate waarin de kinderen het zelf zagen aankomen en de manier waarop het hen verteld wordt.

Over het algemeen zie je (op korte termijn) vooral veel emoties, zoals stress, boosheid en verdriet. Sommige kinderen richten die emoties vooral naar binnen (internaliserend), andere juist naar buiten (externaliserend); soms zijn ze vooral boos op één van de twee ouders en soms op beide. Ze ervaren vaak ook meer onrust, die te maken kan hebben met alle veranderingen die door de scheiding op stapel staan.

Meestal gaat het na ongeveer 2 jaar weer ‘goed’ met kinderen van wie de ouders gescheiden zijn (bij ong. 87% van de kinderen met gescheiden ouders). Ze doen het dan weer net zo goed als kinderen uit intacte gezinnen.

Een kleiner deel van de kinderen (ong. 15 a 20%) vertoont echter ook nog op langere termijn problemen. Deze kinderen gaan dan bijv. externaliserend of juist internaliserend probleemgedrag vertonen, ze hebben een lager zelfbeeld, lagere schoolprestaties en/of een lager schoolniveau en hebben minder goede relaties met anderen (vrienden of romantische relaties).

Vaak hebben dit soort gevolgen te maken met het oudersysteem. Ouders blijven dan conflicten met elkaar hebben, juridische procedures blijven doorgaan en ouders betrekken hun kind(eren) veel bij hun onderlinge conflicten. Juist dat soort gedragingen van ouders zorgt voor een groter risico op problemen bij de kinderen, zoals loyaliteitsproblemen (= kinderen voelen zich dan tussen de ouders instaan), parentificatie (= kinderen nemen een deel van de ouderrol op zich) en ouder-kind-allianties (= kinderen hebben dan met de ene ouder een veel sterkere band dan met de andere, wat soms de vorm van een ‘verbond’ aanneemt).

Het effect van een scheiding is voor kinderen haast nooit positief. De meeste kinderen willen gewoon het liefst dat hun ouders bij elkaar blijven of – zelfs jaren later nog – weer bij elkaar komen. Realiseer je ook dat we uit onderzoek weten dat kinderen al tevreden zijn als hun ouders een ‘middelmatig’ huwelijk hebben (‘good enough marriage’); kinderen houden nou eenmaal van stabiliteit en veiligheid.

De enige uitzondering op deze regel is een klein percentage kinderen, bij wie er echt sprake was van grote problematiek binnen het gezin en een groot gevoel van onveiligheid. In zulke gezinnen was dan vaak sprake van langdurig hevige conflicten, geweld, verslaving of misbruik. Dan kan scheiding een opluchting zijn en kan het kind zelfs meer rust geven. Maar dit zijn echt de uitzonderingen en komen waarschijnlijk bij minder dan 5% van de gezinnen / kinderen voor.

Daarbij komt nog dat conflicten tussen ouders meestal niet ophouden na een scheiding, ze verergeren vaak nog en ook dat kan langdurig het geval zijn. Bij complexe scheidingen, waarbij sprake is van veel conflicten en vaak ook juridische procedures, zie je vaak dat de ene ouder de ander gaat diskwalificeren om zelf als ‘betere’ ouder over te komen. Ze proberen zichzelf min of meer goed te praten door hun eigen kant positief te benoemen, maar dan wel ten koste van hun ex-partner. Dat komt vaak voort uit onverwerkte emoties rondom de scheiding.

Kinderen en jongeren noemen zelf wel eens wat oppervlakkige voordelen van de scheiding, bijv. dat ze twee slaapkamers hebben, dat ze 2x cadeaus krijgen voor hun verjaardag en kerst, dat ze 2x op vakantie gaan etc. Maar je kunt je voorstellen dat dit alleen een voordeel is bij ‘harmonieuze’ scheidingen, dus wanneer ouders nog goed met elkaar kunnen communiceren. Deze ‘voordelen’ hebben ook weer behoorlijk sterke keerzijdes en ook deze kinderen geven vaak aan dat ze nog steeds het liefst zagen dat hun ouders weer bij elkaar waren. Vandaar dat er niet echt voordelen van een scheiding te noemen zijn.

Neemt niet weg dat ouders er wel zoveel mogelijk voor kunnen zorgen dat de situatie voor hun kind(eren) in elk geval niet negatief is. En dit hebben ze voor een groot deel zelf in de hand, mn. door samen goed ouders te blijven en weinig conflicten te hebben.’

In de media wordt vrij veel aandacht geschonken aan scheidingen, co-ouderschap, mediatie ed. Je kunt er dus best veel over opzoeken en lezen. Zit daar ook wel eens verkeerde informatie tussen? Bestaan er zg. ‘mythes’ over scheidingen, co-ouderschap, mediatie ed., die je graag zou willen ontkrachten / doorbreken?

‘Wat het verhaal over scheidingen lastig maakt, is dat er niet maar één soort scheiding is; het zijn allemaal verschillende situaties. En dat geldt vooral voor complexe scheidingen. Dat betekent ook meteen dat het moeilijk is om algemeen geldende informatie te geven. Met name bij veel ouderlijke conflicten is het maatwerk. Er is helaas nog veel handelingsverlegenheid bij professionals rondom de meest complexe scheidingen. Daarbij komt nog eens dat er een gebrek is aan multidisciplinaire samenwerking. Soms bestaat er wederzijds wantrouwen vanuit disciplines. De transitie en transformatie in de jeugdzorg hebben voor onrust gezorgd en dat heeft weer versnippering in de hand gewerkt. En er is minder aandacht voor preventie.’

Er is een aantal mythes dat ik regelmatig voorbij zie komen:

(1) ‘Als ik als ouder gelukkiger ben door een scheiding, dan is dat ook beter voor mijn kind(eren)’.
‘Deze gedachte klopt helaas niet. Vergeet niet dat een scheiding een rigoureuze beslissing is. Als een huwelijk middelmatig is, dan is dat voor de kinderen prima. Dat wil zeggen: in onderzoek zien we dat het welbevinden* van deze kinderen net zo hoog is als de kinderen van wie de ouders een gelukkig huwelijk hebben.
* Concreet betekent dat deze kinderen net zo weinig internaliserend en externaliserend probleemgedrag laten zien, dat hun zelfbeeld, schoolprestaties en schoolniveau even hoog zijn en hun relaties met anderen net zo goed zijn als kinderen uit gelukkige gezinnen.’

(2) ‘Scheiden is een oplossing’.
‘Ook dat is een mythe. Scheiden lijkt een eindpunt, maar je kunt het eerder zien als een nieuwe manier van samen verder gaan. Ouders vergissen zich nl. vaak in hoe lastig het is om na scheiding nog samen goed ouders te zijn. Als je geen partners meer bent maar nog wel ouders dan is het samen opvoeden juist lastig, omdat je eerder tegenstellingen tegenkomt; die worden juist na een scheiding vaak uitvergroot. En je moet na een scheiding nog veel meer dingen met elkaar gaan overleggen, die eerst min of meer vanzelfsprekend waren: wanneer ga je met de kinderen op vakantie, wanneer zie je de kinderen met feestdagen, wat doe je bij belangrijke beslissingen of bij problemen van je kind, wat doen jullie als er een nieuwe partner bij komt, hoe hou je elkaar op de hoogte van de dagelijkse beslommeringen of belangrijke ontwikkelingen. Dat blijft ook na een scheiding doorgaan. Ouders denken er vaak te makkelijk over.’

(3) ‘Co-ouderschap is beter voor kinderen’ (d.w.z. 50-50% verdeling over ouders)
‘Dat is een lastige mythe. Het lijkt er namelijk op dat we dat inderdaad zo terugvinden in onderzoek. Maar, het onderzoek waarin dat naar voren komt, is een onderzoek waarbij ouders dat zélf aangaven. Je kunt je voorstellen dat je juist bij ouders, die goed met elkaar communiceren, hoort dat het co-ouderschap goed gaat. Als je goed met elkaar kunt communiceren, kun je ook beter alles op elkaar afstemmen en is de kans van slagen van co-ouderschap veel groter. Dus co-ouderschap zou wel eens alleen goed kunnen werken als ouders goed met elkaar communiceren. We weten echter niet hoe het zit bij ouders die niet of moeizaam met elkaar communiceren.

Als je het aan de kinderen zelf vraagt, dan zou je zelfs op andere conclusies uitkomen. Zij zijn namelijk degenen die wekelijks van het ene naar het andere huis gaan. Zij zitten juist met vragen als ‘waar hoor ik thuis?’. Het is belangrijk om uit te zoeken hoe kinderen zelf het co-ouderschap van hun ouders ervaren en – als dat toch niet ideaal zou zijn – wat zij zelf fijner vinden of wat zij zelf denken dat beter voor hen zou werken. Er zijn ook wel gezinnen bekend waarbij de kinderen steeds in hetzelfde huis blijven wonen en waar de ouders wisselen, maar daarvan is niet bekend wat dat voor effect heeft op de kinderen of de ouders.

Om te weten op welke manier co-ouderschap positief is voor de kinderen, maar ook bij ouders die moeizaam met elkaar communiceren, hebben we dus echt nog meer onderzoek nodig.’

(4) ‘Je moet niet gaan scheiden, want dat is slecht voor de kinderen.’
‘Dat is vaak een maatschappelijke opvatting, die niet perse klopt. In ong. 80% van de kinderen gaat het na verloop van tijd weer net zo goed als kinderen van intacte gezinnen. Slechts bij 15-20% van de kinderen gaat het langere tijd niet goed.

In dit kader is er wel nog een ding dat me dwarszit en dat zit ‘m in de term ‘vechtscheiding’. Dat is een term die in de media veelvuldig voorkomt. Ik begrijp wel dat de media graag de excessen benoemen en de grootste probleemgevallen eruit pikken. Dat is voor hen uiteraard het interessantst!

Maar, deze negatieve berichtgeving heeft vaak een negatieve uitwerking op de ouders. Het lijkt daardoor alsof we als maatschappij zeggen dat een scheiding zo negatief is voor de betrokken kinderen, dat straalt af op de ouders, zij gaan zich schuldig voelen, dat heeft een negatief effect op hun manier van opvoeden en dus een negatief effect op de ontwikkeling van het kind. Zelfs de ouders, die het relatief goed doen, hebben hierdoor last van schuldgevoelens. Die eenzijdige informatie in de media kan dus behoorlijk polariserend werken.

Ik vind het dan ook belangrijk om te benadrukken dat de overgrote meerderheid van de ouders heel goed met de scheiding omgaat en redelijk in staat is tot constructieve, respectvolle co-parenting.’

Stel er zijn ouders, die dit interview lezen, die al een tijdje overwegen om te gaan scheiden. Wat zou je deze ouders willen adviseren? Welke stappen kunnen ze zetten om tot een gedegen beslissing te komen? En als ze dan inderdaad beslissen om te gaan scheiden: wat is dan belangrijk om tegen de kinderen te zeggen (en wat juist niet)? Welke boodschap werkt in zo’n situatie het beste voor de kinderen?

‘Voor ouders is het vooral belangrijk dat ze gaan praten: met elkaar, met vrienden, familie, noem maar op. Ga samen met je partner naar een relatietherapeut, een mediator of een andere deskundige. Probeer dit via de huisarts te doen, zodat je het misschien vergoed kunt krijgen. Zoek informatie op, o.a. van de Rijksoverheid en het juridisch loket, zodat je weet wat er allemaal bij een scheiding komt kijken.
Onder aan dit artikel vind je een lijst met aanvullende mogelijkheden om gedegen informatie te verzamelen.

Als je het je kinderen gaat vertellen, dan is het belangrijk om het gesprek in een bekende en veilige omgeving te houden. Zoek een rustig moment uit en voer het gesprek bij voorkeur samen met je partner. Geef een korte uitleg over de situatie en zorg dat het een eenduidig verhaal is. Houd daarbij natuurlijk rekening met de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van je kind. Benadruk tijdens het gesprek dat je kind geen enkele schuld heeft aan de scheiding, dat de liefde voor je kind blijft bestaan en dat jullie ervoor gaan zorgen dat jullie beiden de kinderen blijven zien.

Geef je kind daarna zeker twee dagen de tijd om de boodschap aan te laten komen. Het ene kind heeft daar meer tijd voor nodig dan het andere. Zorg dat je in de tijd erna aanwezig en beschikbaar bent voor je kind, zodat hij zijn vragen kan stellen en evt. zorgen kan uiten. Luister naar je kind, hoe is het voor hem / haar, erken zijn emoties, zorg dat hij ruimte krijgt om zijn mening te geven of zijn gevoel te uiten. Geef je kind ook een stem in de nieuwe situatie. Je kind hoeft niet over zaken mee te beslissen, maar je kunt wel rekening houden met wat voor je kind het prettigst of minst vervelend is. Geef je kind de tijd en ruimte voor elke verandering, die staat te gebeuren.

Verder is het voor je kind fijn om een steunfiguur te hebben bij wie hij – naast zijn ouders – terecht kan. Bespreek samen met je kind wie dat kan zijn, daar kun je als ouder vooraf al over nadenken, het liefst natuurlijk iemand die je kind goed kent.

Licht ook de school in (en belangrijke anderen). Ga samen in gesprek over hoe je kind het aan de klas wil gaan vertellen. Stem het goed af met de leerkracht, zodat hij/zij ook weet hoe je kind het graag zou willen, bijv. samen met de leerkracht. Door zo’n gesprek in de klas weten ook de klasgenoten wat er met je kind aan de hand is; zeker in de oudere groepen realiseren kinderen zich dat dit lastig is.’

Ook als je van elkaar gescheiden bent, blijf je samen ‘ouder’ van je kinderen. Hoe kun je ervoor zorgen dat je dat op een goede manier samen blijft doen? Zijn er dan onderwerpen die je met elkaar moet bespreken en waar je het eens over moet worden? Op welke manier betrek je de kinderen er bij? En wat kun je doen als het ‘co-ouderschap’ niet prettig verloopt?

• ‘De beste voorspeller voor goede co-ouderschap na de scheiding is hoe goed je samen opvoedde voor de scheiding. Maar realiseer je ook dat je kunt leren om op een positieve manier met elkaar te communiceren. Ga daar het liefst voor de scheiding al mee aan de slag.

• Ga op een respectvolle manier met elkaar om. Net als bij een goede relatie geldt: wees coulant en ruimhartig, slik onbelangrijke ergernissen in. Prent jezelf in dat je dan weliswaar geen partners meer bent, maar dat je samen wel nog altijd goede ouders kunt zijn. En daar zijn niet alleen de kinderen maar ook jij en je ex-partner bij gebaat.

• Gun je kind een goede band met de andere ouder. Betrek je kind niet in de eventuele onderlinge problemen. Probeer ten allen tijde te voorkomen dat er kampen ontstaan; daar is vooral je kind niet bij gebaat.

• Zolang er nog veel emoties spelen, is het belangrijk om er ruimte aan te geven; geef jezelf die ruimte en werk eraan. Laat de onderlinge problemen niet de boventoon voeren, maar ga er juist mee aan de slag. Voorkom dat de kinderen betrokken worden bij jullie onderlinge problemen.

• Zorg goed voor jezelf.

• Vergeet niet dat je ook na een scheiding een rouwproces moet doorlopen. Neem daar voldoende tijd voor, anders kan het je nog jarenlang blijven achtervolgen. Door dit proces goed te doorlopen kun je na verloop van tijd goed afscheid nemen van de periode met je partner.’

Tot slot: wat is jouws inziens het belangrijkste dat ouders op het gebied van scheiding moeten weten?

‘Er is bijna geen kind dat blij is wanneer de ouders uit elkaar gaan. Voor jouzelf maar zeker ook voor je kind is een scheiding lastig: de personen, die geacht worden om zijn/haar leven lang voor een fijn, liefdevol en veilig klimaat te zorgen, lijken nu ineens alles overhoop te gooien.

De meeste ouders kunnen na een scheiding nog prima samen opvoeders zijn en afzonderlijk van elkaar een goed en veilig thuis bieden voor hun kinderen. Het is belangrijk om ‘schuldenvrij’ te denken. Dus: een ‘goede’ scheiding is absoluut mogelijk. Je kinderen verdienen dit; jij en je ex-partner trouwens ook. Er valt op dit gebied wel nog veel te winnen. Voorkom dat het kind tussen jullie als ouders in komt te staan.

Mocht een ‘goede’ scheiding onverhoopt toch niet vanzelf gaan, dan kun je daar ondersteuning bij zoeken. Dat is bijzonder zinvol; doe het op tijd, dus liefst voordat het een conflictueuze scheiding wordt.’

Aanvullende informatie over dit onderwerp:
– Neem een kijkje op de site van Villa Pinedo; daar vind je vragen van ouders met antwoorden van jongeren en de verhalen van jongeren zelf. Dan zie je waar jongeren en andere ouders tegen aan lopen. Dat kan jou als ouder helpen om onnodige valkuilen en problemen te voorkomen.
– Wat betreft de hulp kun je o.a. denken aan buurtteams, aan Wegwijzer ‘Kind en Scheiding of aan ‘Ouderschap blijft’. Op http://www.nji.nl vind je een overzicht van allerlei programma’s ter ondersteuning van kinderen en ouders.
– Het Platform ‘Scheiding zonder schade’ (o.l. André Rouvoet) besteedt veel aandacht aan het ondersteunen van gescheiden ouders in hun ouderschap en in hun relatie.
– Een ander initiatief, dat momenteel wordt opgezet, is het ‘Besluit met Muisjes’; dat gaat zich vooral bezig houden met ouderschap en stress na een scheiding.
– Vraag ook je huisarts om raad; hij/zij kent het lokale aanbod en kan je daarin goed adviseren.’

Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag!
Zet jouw reactie dan onder dit bericht. Houd het wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Dankjewel voor je medewerking!

Wil jij als eerste Joyce’ waardevolle OpvoedTips ontvangen?
Helemaal gratis en vrijblijvend. Klik dan hier.

Cadeau: Kort na je aanmelding van het e-zine ontvang je Joyce’ E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’ als cadeau. Dat is dus ook helemaal gratis en vrijblijvend. Je leest er hier meer over.

Heb je vragen over dit thema, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag? Neem dan contact met me op.

Met vriendelijke groet,
Joyce Akse

Opvoedcoach & Psycholoog | http://www.aksecoaching.nl | info@aksecoaching.nl

Geschreven door Joyce Akse van ‘Akse Coaching – Opvoedcoaching & Opvoedadvies’.

Klik hier voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie op Facebook.

Lees ook andere artikelen van Joyce met waardevolle OpvoedTips:
– ‘3 Goede Voornemens voor Ouders (of: Hoe houd je het ouderschap goed vol?)’. Klik hier.
– ‘Als je de balans kwijt raakt…’ | Hoe houd je alle ballen in de lucht zonder stress. [Gastbijdrage van drs. Agathe Hania-Akse]. Klik hier.
– ‘Doorbreek het taboe: Opvoeden is niet altijd leuk en makkelijk.’ Klik hier.
– ‘Positief opvoeden: Start je opvoeding goed met deze 5 stappen.’ Klik hier.
Klik hier voor meer waardevolle opvoedtips van Joyce, bijv. over (niet) willen luisteren, slapen of eten ed.

Ga (terug) naar de website van Akse Coaching: http://www.aksecoaching.nl.

1mei2019

Wat vertel je je kind als het een dierbare verliest? [Interview met rouwexpert dr. Mariken Spuij]

door Akse Coaching - Opvoedcoaching & Opvoedadvies

Joyce Akse maakt een serie artikelen, waarin ze onderzoekers interviewt over hun eigen onderzoek. Het doel van deze serie is om resultaten van wetenschappelijk onderzoek te vertalen naar praktische tips voor ouders, waar ze thuis direct mee aan de slag kunnen. Deze thema’s hebben natuurlijk te maken met het ouderschap, met opvoeding en/of met de ontwikkeling van kinderen (0-12 jaar).

Iedereen maakt het helaas wel eens mee: het verlies van een dierbare. Je hoopt natuurlijk dat iedereen, die je lief is, zo lang mogelijk bij je blijft; maar dat er ooit een naaste zal overlijden, is helaas onvermijdelijk. Je weet dat zo’n overlijden zorgt voor groot verdriet, voor gemis, misschien ook wel voor boosheid of bijna fysieke pijn. Allemaal gevoelens, die je je kind het liefst wil besparen.

Toch kan ook je kind er mee te maken krijgen. Je wil het natuurlijk niet, maar het zal een keer gaan gebeuren. En dan is het goed om te weten hoe je als ouder op een goede manier met het verdriet en het gemis van je kind om kunt gaan. Waar doe je goed aan? Wat kun je doen of zeggen en wat beter niet?

In dit artikel vertelt dr. Mariken Spuij (orthopedagoog, Klinisch Psycholoog / Psychotherapeut en onderzoeker) hoe je met zo’n verdrietige situatie om kunt gaan en wat jij als ouder kunt doen om het verdriet en gemis voor je kind draaglijk(er) te maken.

Mariken, je bent expert op het gebied van verliesverwerking bij kinderen & jongeren. Hoe ben je bij dit onderwerp gekomen en wat spreekt jou er zo in aan?

‘Ik ben al lang gefascineerd door hoe mensen met angst, depressie en trauma behandeld kunnen worden. Ik vind met name de vraag hoe mensen heel verschillend, allemaal op hun eigen manier met ingrijpende gebeurtenissen, zoals een verlies, omgaan. Waardoor komen deze verschillen en hoe kunnen we de groep, die vastloopt, helpen? Aangezien ik van origine orthopedagoog ben, gaat mijn onderzoek over kinderen en jongeren, maar in mijn praktijk zie ik ook veel volwassenen.

Verder was het voor mij een logisch onderzoeksgebied. Bij Klinische Psychologie in Utrecht zit een belangrijke onderzoeksgroep op dit gebied (o.a. Prof. Dr. Paul Boelen, dr. Maggy Stroebe, dr. Henk Schut, Prof. dr. Jan van den Bout). Met onder andere Paul Boelen werkte ik destijds veel samen op het gebied van cliëntenzorg. De stap naar onderzoek was daarom snel gelegd.’

In het artikel ‘Wat vertel je je kind als iemand overlijdt?’ is orthopedagoog, klinisch psycholoog / therapeut & onderzoeker Mariken Spuij aan het woord. Ze is gepromoveerd op het thema ‘Gecompliceerde rouw bij kinderen en adolescenten’.

Momenteel werkt ze als orthopedagoog binnen haar eigen praktijk TOPP-Zorg waar ze kinderen, jongeren en volwassenen met traumatische rouw, angst en depressie behandelt. Daarnaast is ze en als universitair docent verbonden aan bij de opleiding Pedagogische Wetenschappen (Universiteit Utrecht) waar ze o.a. onderzoek doet naar rouw en verliesverwerking bij kinderen en jongeren. Tot slot is Mariken als docent en supervisor verbonden aan diverse post-academische opleiding (o.a. GZ-psycholoog, Psychotherapeut, Cognitief Gedragstherapeut en Orthopedagoog-Generalist).

Mariken heeft zelf drie kinderen: Marleen (16 jaar), Rogier (14 jaar) en Jildau (12 jaar).
In haar vrije tijd bezoekt ze graag (pop)concerten en festivals.

Je hebt je boek ‘Rouw bij kinderen en jongeren’ geschreven over het begeleiden van verliesverwerking. Wat was voor jou de belangrijkste aanleiding of motivatie om dit boek te schrijven? Wat is één van de belangrijkste boodschappen uit je boek?

‘Ik ben in 2014 gepromoveerd op de diagnostiek en behandeling van rouw, die stagneert, bij kinderen en jongeren (in de DSM-5 ‘persisterende complexe rouw stoornis’ geheten; in ICD-11 ‘prolongeer grief disorder’). Het boek was een logisch vervolg daarop. Een proefschrift is echter voor een beperkte groep. Ik wilde graag dat mijn kennis en ervaring voor meer mensen toegankelijk werd, geloof ik. Het was overigens ook toevallig dat het er kwam. Uitgeverij Nieuwezijds benaderde mij. Als ze dat niet hadden gedaan, was het er misschien wel nooit geweest.’

Iedereen maakt wel eens een periode van rouw mee in zijn leven; kinderen ook. Waar merk je dat ouders het meest mee zitten of tegen aan lopen als hun kind een periode van rouw doormaakt? Wat vinden ouders in zo’n periode het lastigste of moeilijkste? Zijn er ook dingen die ouders – onbewust of onbedoeld – ‘verkeerd’ aanpakken?

‘Ik vind het lastig om in het algemeen iets te zeggen. Iedere situatie is toch ook erg uniek. Tegelijkertijd zie ik wel vaak dat ouders hun kinderen willen beschermen tegen de pijn. Volstrekt logisch overigens… En dat kinderen andersom precies hetzelfde doen.

Het gevolg daarvan kan zijn dat er steeds meer verwijdering komt. Het tegenovergestelde van wat mensen willen gebeurt dan. Ooit las ik ergens dat een puber had gezegd: ‘Ben je bang om mij verdrietig te maken en zeg je daarom niets? Dat kan niet. Ik ben het al.’

Kortom, de pijn is er toch wel. Je kunt er naar vragen of gewoon iemand een knuffel geven. Het lastige is vaak dat mensen het gevoel hebben dat ze het moeten oplossen voor de ander. Dat kan (natuurlijk) niet.’

Mariken Spuij schreef het boek ‘Rouw bij kinderen en jongeren: Over het begeleiden van verliesverwerking’.

‘Een dierbare verliezen is een ingrijpende gebeurtenis, zeker als je nog jong bent. Kan een kind het intense verdriet van een verlies wel aan en blijft het niet voor altijd in negatieve zin getekend?

Gelukkig blijken de meeste kinderen met de juiste steun uit hun omgeving het verlies van een dierbare goed te kunnen verwerken. Dit betekent niet dat verliesverwerking een eenvoudige opgave is, zeker niet omdat volwassenen in de omgeving van het kind zelf meestal ook in de rouw zijn. Dit boek biedt handreikingen om kinderen en jongeren te steunen bij het rouwproces.’

Klik hier om meer over het boek ‘Rouw bij kinderen en jongeren’ te lezen.

Ik heb een aantal verschillende gezinssituaties voor je. Zou je bij elke situatie kort kunnen aangeven hoe ouders die het beste kunnen aanpakken? Wat kunnen ze beter wel of beter niet doen?

(1) Jullie hond is vorige week overleden en je zoon is er helemaal door van slag. Hij eet slecht, slaapt weinig en trekt zich het liefst de hele dag terug op zijn slaapkamer. Je begint je langzaam zorgen over hem te maken. Wat kun je als ouder doen?

‘Het verlies van een huisdier kan heel ingrijpend voelen voor een kind. Voor jonge kinderen is het vaak het eerste verlies waarmee ze geconfronteerd worden. Hoe gek misschien ook, het is een goede gelegenheid om het over verlies en de dood te hebben. Wat is dat eigenlijk dood? Wanneer ga je dood? En wat gebeurt er met je lichaam als je dood bent? Er zijn, zeker voor jonge kinderen, allerlei boekjes die kunnen helpen, bijv. om de juiste woorden te vinden.’
Leessuggesties: ‘Lieve oma Pluis’ (Dick Bruna); ‘Rikki en de eekhoorn’ (Guido van Genechten); Kikker en het vogeltje’ (Max Velthuijs); ‘Anna’s moemoe is dood’ (Kathleen Amant); ‘ ‘Ik had je nog zoveel willen zeggen’ (Martine van Nieuwenhyzen); ‘Doodgewoon’ (Bette Westera); ‘Code Kattenkruid’ (Jacques Vriens); ‘Achtste groepers huilen niet’ (Jacques Vriens)‘.

‘Je kunt als ouder de gevoelens normaliseren. Het is normaal als je je boos, bang en verdrietig voelt. Ook kan het zijn dat je je een beetje opgelucht voelt. Bijvoorbeeld omdat de hond na een ziekte of ouderdom geen pijn meer heeft.

Vaak is het belangrijk om ook weer leuke dingen te doen. Kinderen vinden het fijn om even iets anders te doen. Voor de één is dat voetballen en voor de ander is dat een tekening maken. Ook kun je samen fijne herinneringen ophalen aan de hond.

Kortom, heb het er over. Soms is gewoon even zijn naam noemen al genoeg. Of zeggen dat het zo gek voelt nu hij niet meer in huis rondloopt… Of dat het stiekem ook wel fijn is dat je hem niet meer hoeft uit te laten. Niet dat je het fijn vindt dat hij dood is. Natuurlijk niet! Maar dat uitlaten in de regen…’

(2) Je hebt net gehoord dat je eigen moeder plotseling is overleden. Je bent er helemaal kapot van. Na een tijdje raap je alle moed bij elkaar om het je kinderen te vertellen. Maar hoe vertel je hen eigenlijk dat oma is overleden? Waar begin je? Wat zeg je? Wat doe je?

‘Ook hier geldt dat je het gewoon kunt vertellen. Je past je taal aan aan het kind. Houd de boodschap kort. Check hoe kinderen reageren en reageer daar dan weer op. Oudere kinderen zullen misschien vragen hebben, die je niet verwacht had.

Probeer zo open en onbevooroordeeld te luisteren naar de vragen van je kind(eren). Vaak is de vraag achter de vraag belangrijker om te bespreken dan de initiële vraag. Hiermee bedoel ik dat kinderen niet voor niets deze vraag op dit moment stellen. Probeer je te bedenken waar de vraag vandaan komt en pas je antwoord hierop aan.’

(3) Een tijdje geleden is je vader overleden en niet alleen jij maar ook je dochter heeft het daar erg moeilijk mee. Zij mist haar opa enorm. Jullie hebben beiden een groot verdriet. Je wil tijd en ruimte hebben voor je eigen verdriet, maar je wil er ook zijn voor je kind. Hoe vind je daar een goede balans in? Waar moet je dan rekening mee houden?

‘Dat is natuurlijk heel lastig. Ik zie vaak dat ouders hun kind(eren) willen beschermen en tegelijkertijd dat kind(eren) hun ouder(s) willen beschermen. Het gevolg is dan vaak dat ze pijnlijke onderwerpen vermijden en het er niet meer over hebben. Het gevaar is dat gezinsleden steeds verder van elkaar verwijderd raken.

Rouwen heeft in feite twee kanten. Enerzijds is er de verliesgerelateerde kant en aan de andere kant is er de meer herstelgeoriënteerde kant. Ik vergelijk het vaak met een roeiboot: je moet aan beide riemen trekken om vooruit te komen. Als je vooral met een roeispaan bezig bent, draai je rondjes of lig je stil.

Bij gezinnen in rouw helpt deze metafoor om te bedenken dat rouwen betekent dat je enerzijds ruimte en tijd neemt om stil te staan bij de pijnlijke emoties (zoals verdriet, boosheid, angst) en anderzijds om weer leuke en plezierige dingen met elkaar te ondernemen.’

Tenslotte, wat is het allerbelangrijkste dat je als ouder voor je kind kunt doen als je kind een periode van rouw doormaakt?

‘Dat is een goede en interessante vraag. Tegelijkertijd is hij erg moeilijk te beantwoorden. Want ieder verlies is anders, maar ieder kind is dat ook. Het is dus lastig om in algemeenheden te spreken.

Misschien is het het belangrijkst om je als ouder te realiseren dat kinderen vaak ‘herrouwen’. Daarmee bedoel ik dat het verwerken van een verlies vaak op een latere leeftijd als het ware opnieuw wordt doorgewerkt.

Dit heeft vaak te maken met het feit dat kinderen meer gaan begrijpen of andere vragen krijgen. Bijvoorbeeld kinderen die toen ze peuter of kleuter waren een dierbare hebben verloren, zullen zich misschien op latere leeftijd gaan afvragen wie die ander nu werkelijk was. Zelf hebben ze vaak nauwelijks herinneringen aan hem of haar. Dat is soms pijnlijk, maar het kan ook verwarrend zijn en vragen oproepen. Wat heb ik van hem of haar? Of wat zou hij of zij gedaan hebben in deze situatie? enzovoort.

Het blijft natuurlijk belangrijk om met elkaar in contact te blijven. Soms is dat heel lastig. Zeker als er veel (emotionele) pijn ervaren wordt. Het kan dan fijn zijn om juist dingen samen te doen. Denk aan praktische dingen, die makkelijk te organiseren zijn, zoals een potje voetballen of iets knutselen. Soms zullen er dan ook gesprekjes ontstaan over dingen die aan het verlies raken. Bijvoorbeeld ‘papa hield ook zo van hard tegen de bal aan trappen’ of ‘het is fijn om te kleuren als je je verdrietig voelt’. Gesprekjes over de dierbare en het verlies komen dan meestal gaandeweg ‘vanzelf’.’

Wil jij als eerste Joyce’ waardevolle OpvoedTips ontvangen?
Helemaal GRATIS en vrijblijvend. Klik dan hier.

Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag!
Zet jouw reactie dan onder dit bericht of op m’n Facebook-pagina. Houd het wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Dankjewel voor je medewerking!

Heb je vragen over dit thema, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag?

Neem dan contact met me op.

Met vriendelijke groet,
Joyce Akse

Opvoedcoach & Psycholoog | http://www.aksecoaching.nl | info@aksecoaching.nl

Geschreven door Joyce Akse van ‘Akse Coaching – Opvoedcoaching & Opvoedadvies’.

Klik hier voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie op Facebook.

Lees ook andere artikelen van Joyce met waardevolle opvoedtips:
– ‘4 manieren om je kind te helpen met lastige emoties (+ 3 BONUSTIPS)’. Klik hier.
– ‘Waarom huil je nu alweer?’ (over: Hoe je ervoor zorgt dat je kind minder huilt.)’. Klik hier.
– ‘Positief opvoeden: Start je opvoeding goed met deze 5 stappen.’ Klik hier.
– ‘Laat dat nou!’ (over: 5 opvoedvalkuilen waar we allemaal intrappen én waardoor opvoeden onbedoeld lastiger wordt). Klik hier.
Klik hier voor meer waardevolle opvoedtips van Joyce, bijv. over (niet) willen luisteren, slapen of eten ed.

Ga (terug) naar de website van Akse Coaching: http://www.aksecoaching.nl.

25mrt2019

Ruzie tussen broers en zussen: Zo los je het op! [Interview met onderzoeker dr. Kirsten Buist]

door Akse Coaching - Opvoedcoaching & Opvoedadvies

Joyce Akse maakt een serie artikelen, waarin ze onderzoekers interviewt over hun eigen onderzoek. Het doel van deze serie is om resultaten van wetenschappelijk onderzoek te vertalen naar praktische tips voor ouders, waar ze thuis direct mee aan de slag kunnen. Deze thema’s hebben natuurlijk te maken met het ouderschap, met opvoeding en/of met de ontwikkeling van kinderen (0-12 jaar).

Leek het jou ook zo leuk om je oudste kind een broertje of zusje te geven, zodat het niet meer alleen was en altijd een speelkameraadje in de buurt had?

Nu je kinderen hebt, lijkt het wel alsof ze elkaar steeds vaker in de weg zitten. Op het ene moment spelen ze ontzettend leuk met elkaar en het andere moment vliegen ze elkaar in de haren. Die ruzies kunnen ook om ‘niks’ gaan; soms lijkt het ‘verkeerd ademen’ of ‘net even wat te lang kijken’ van de één al een onwijs groot probleem voor de ander.

Als ouder wil je niets liever dan dat je kinderen een fijne band met elkaar hebben en goed met elkaar kunnen omgaan. Natuurlijk hoeven ze het niet altijd met elkaar eens te zijn en mogen ze ook best eens wat kibbelen, maar die grote ruzies zou je het liefst willen voorkómen.

⇒ In dit artikel vertelt onderzoeker dr. Kirsten Buist hoe je dat als ouder op een goede manier kunt aanpakken.

Kirsten, jij bent expert op het gebied van de relatie tussen broers en zussen. Hoe ben je bij dit onderwerp gekomen en wat spreekt jou er persoonlijk zo in aan?

‘In mijn promotieonderzoek was ik bezig met het gezin in z’n geheel, waaronder de relatie tussen broers en zussen. Toen ik bij de Universiteit Utrecht kwam werken, kreeg ik de vraag om een reeks colleges te bedenken over onderwerpen die verder in de studie Pedagogische Wetenschappen nog niet aan bod kwamen.

Tot mijn stomme verbazing kwam ik erachter dat onze studenten nog helemaal niets leerden over broertjes en zusjes. Gezien het feit dat het zo’n veelvoorkomende en invloedrijke relatie is en ik ook uit eigen ervaring weet hoe belangrijk die relatie kan zijn voor hoe het met je gaat, hoe je in het leven staat en hoe je met anderen omgaat, vond ik het hoog tijd om daar meer aandacht aan te besteden.

Door me heel goed in het onderwerp te verdiepen, kwam ik er ook achter dat dit een algemeen beeld is: vergeleken met bijvoorbeeld de relatie tussen ouders en de ouder-kindrelatie is er veel minder onderzoek gedaan naar de broer/zus-relatie. Ik hoop daar met mijn werk een steentje aan bij te dragen, zodat dat een beetje ingehaald wordt.’

In het artikel ‘Ruzie tussen broers en zussen: Zo los je het op!’ is onderzoeker Kirsten Buist aan het woord. Ze is gepromoveerd op de ontwikkeling van gezinsrelaties tijdens de adolescentie en het verband met internaliserend en externaliserend probleemgedrag.

Momenteel werkt ze als universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht en doet ze (o.a.) onderzoek naar het gezinssysteem, broer- / zusrelaties en probleemgedrag.

Kirsten heeft zelf twee kinderen: Thijs (12) en Anouk (9).

Je hebt het boek ‘Broertjes & Zusjes’ geschreven over hoe ouders de relatie tussen hun eigen kinderen goed kunnen houden of kunnen verbeteren. Wat was voor jou de belangrijkste aanleiding of motivatie om dit boek te schrijven? Wat is één van de belangrijkste boodschappen uit je boek?

‘De uitgeverij van het boek heeft mijn co-auteur Sheila van Berkel benaderd om over dit onderwerp een toegankelijk boekje te schrijven voor ouders, die een tweede kind hebben of verwachten. Zij wilde graag dat ik zou meeschrijven, waarop ik uiteraard ‘ja’ heb gezegd.

Als wetenschappers zijn we veel bezig met wetenschappelijke artikelen schrijven voor collega-onderzoekers, terwijl er zoveel mensen zijn die zouden kunnen profiteren van de kennis die er al is over dit soort onderwerpen. Voor mij was dat de voornaamste reden om enthousiast te zijn over het schrijven van dit boek.

Ik vind het belangrijk dat kennis terechtkomt bij iedereen die er wat aan kan hebben. En voor mezelf was het een hele goede oefening om in niet-wetenschappelijke, toegankelijke taal te beschrijven wat we weten uit wetenschappelijk onderzoek.

Eén van de belangrijkste boodschappen uit ons boek is dat ruzie tussen broertjes en zusjes er weliswaar bij hoort, maar dat je als ouder wel kunt helpen voorkómen dat het uit de hand loopt en je kinderen kunt helpen om ruzies op een goede manier op te lossen.’

Alle ouders maken wel eens mee dat hun kinderen elkaar flink in de haren vliegen. Waar merk je dat ouders zelf het meest mee zitten of tegen aan lopen als dat bij hun kinderen gebeurt? Wat vinden ouders in zo’n situatie het lastigste of moeilijkste? Zijn er ook dingen die ouders – onbewust– ‘verkeerd’ aanpakken, waardoor ze onbedoeld de kans groter maken dat de kinderen ruzie blijven maken.

‘Ouders twijfelen vaak of en wanneer ze moeten ingrijpen bij een ruzie tussen hun kinderen. Het is belangrijk om bij het begin van een conflict te beoordelen of kinderen er zelf uit kunnen komen. Zo ja, laat ze maar even hun gang gaan. Als je meteen al merkt dat dat niks wordt, is het belangrijk om vrij snel tussenbeide te komen.

Het is voor ouders belangrijk om te weten dat ze hun kinderen zo min mogelijk met elkaar moeten vergelijken, zeker hardop. Op die manier versterk je namelijk gevoelens van competitie, wat een sterke bron van ruzie kan zijn tussen kinderen. Elk kind heeft zijn/haar eigen kwaliteiten, dus focus daarop in plaats van die vergelijking te maken.’

Kirsten Buist schreef samen met Sheila van Berkel het boek ‘Broertjes & Zusjes: Zo stimuleer je een warme band tussen je kinderen’.

Een hechte band tussen broers en zussen heeft positieve gevolgen die de rest van het leven merkbaar zijn. Als ouder wil je dus niets liever dan dat je kinderen een fijne, warme band met elkaar ontwikkelen. Maar kun je daar wel invloed op uitoefenen? Jazeker!

In Broertjes & Zusjes lees je wat je van je kinderen kunt verwachten én hoe jij daarop in kunt spelen. Hoe bereid je de oudste voor op de komst van een broertje of zusje? Wat zijn de bekende verschillen tussen het oudste en het jongste kind? Hoe leg je ruzies bij en hoe leer je eerlijk delen? Al vanaf het moment dat je zwanger bent van de tweede, maar ook daarna, kun je kinderen vaardigheden leren die van grote invloed zijn op hun verdere leven.

Klik hier om meer over dit boek te lezen.

Ik heb 3 voorbeelden voor je van situaties, die in een gezin kunnen voorkomen. Zou je bij elk voorbeeld kunnen aangeven hoe ouders die situatie het beste kunnen aanpakken?

Gezin 1.
Sinds de geboorte van je zoontje (je 2^e kindje) is de oudste (van 2 jaar) niet meer te genieten. Ze vindt er niks aan dat er nu een baby in huis is; sterker nog, het is alsof ze de baby zelf hartstikke stom vindt. Ze zegt allemaal onaardige dingen tegen hem; soms knijpt ze hem zelfs. Wat kun je als ouder doen om de relatie tussen deze jonge kinderen te verbeteren?

‘Het is belangrijk om je te realiseren dat deze reactie voor jou (en de baby) weliswaar heel vervelend is, maar het is een legitiem gevoel. Je peuter vertellen dat zij zich niet zo moet voelen, zal waarschijnlijk niet het gewenste effect hebben: zij voelt het nou eenmaal zo. Het is beter om dat gevoel te benoemen en accepteren dat dat zo is. Knijpen en pijn doen mag natuurlijk niet, daarover moet je duidelijk zijn.

Heel veel kinderen reageren de eerste periode nogal negatief op de geboorte van een broertje of zusje. Voor vrijwel alle kinderen is dit een tijdelijke reactie, die vanzelf over gaat. Zoals altijd geldt: zo min mogelijk aandacht geven aan negatieve manieren van aandacht vragen en juist positieve manieren van aandacht vragen belonen, met name met jouw waardering. Dus als je peuter wél lief tegen de baby is, laat je heel duidelijk zien hoe fijn je dat vindt.

Wat ook altijd goed werkt is om – ook al heb je het druk met een baby er bij – één op één tijd in te plannen met je oudste. Veel kinderen vinden dat heel fijn, even iets doen met alleen papa of mama.’

Gezin 2.
Hoewel je twee kinderen (5 en 7 jaar) het altijd vrij goed met elkaar konden vinden, lijkt het er de laatste paar weken op dat ze niks meer van elkaar kunnen hebben. Ze vliegen elkaar om de kleinste dingen in de haren. Je hoort opmerkingen als ‘kijk niet zo naar me’ of ‘blijf van m’n spullen af’ en dat ontaardt binnen no time in een fikse ruzie. Wat kun je als ouder doen om deze ruzies op te lossen, te beperken en het liefst natuurlijk te voorkómen?

‘Als het eerst wel goed ging, en nu ineens niet meer, is het goed om te proberen te achterhalen of er een aanleiding is voor deze verandering. Let ook op of er specifieke momenten zijn waarop het risico op bonje het grootst is, bijvoorbeeld rond bedtijd of etenstijd. Als die specifieke momenten er inderdaad zijn, kun je er voor proberen te zorgen dat ze op dat soort momenten apart van elkaar iets leuks doen. Zorg er dan ook voor dat ze op tijd kunnen eten of kunnen gaan slapen.

Als je kinderen ruzie maken kun je als ouder natuurlijk voor scheidsrechter of politieagent spelen maar handiger (en leuker voor jou) is het om te kijken of je ze kunt helpen om samen tot een oplossing te komen. Vooral als er onderwerpen zijn waar steevast ruzie over komt (bijvoorbeeld omdat ze allebei met jullie enige iPad willen spelen) kun je ze laten overleggen over wat een eerlijke oplossing zou zijn. Het voordeel is namelijk dat een oplossing waar ze zelf mee komen voor allebei veel bevredigender is dan een oplossing die jij als ouder ‘van hogerop’ oplegt.’

Gezin 3.
Je drie kinderen hebben ieder hun eigen kwaliteiten. Alleen merk je dat je middelste (9 jaar) het lastig vindt als het weer gaat over hoe goed de oudste (11 jaar) gevoetbald heeft of een goed cijfer had op zijn rapport. Dan kan hij het niet laten om een vervelende opmerking te maken. En dat terwijl ook hij geprezen wordt om zijn eigen rapport of sportprestaties. Hoe kun je als ouder het beste met deze vervelende opmerkingen onderling omgaan?

‘Praten met je kinderen is enorm belangrijk. Het ene kind is gevoeliger voor jaloezie en voelt zich misschien wat sneller achtergesteld of “minder goed” dan broer of zus. Ga daarom het gesprek aan: waarom zegt het kind deze dingen, waar komt het gevoel van jaloezie vandaan, maakt iemand anders zulke opmerkingen ook, hoe zou het kind zich voelen als dat zo was?

Kinderen zijn zich nog niet altijd bewust van de emotionele reactie die ze bij iemand anders kunnen oproepen dus daar kun je ze als ouder bij helpen.

En natuurlijk geef je als ouder het goede voorbeeld: jij vergelijkt je kinderen niet nadrukkelijk met elkaar, anders werk je dit soort competitie in de hand.’

Tenslotte, wat is het allerbelangrijkste dat je als ouder voor je kinderen (0-12 jaar) kunt doen om de relatie onderling goed te houden?

‘Er zijn een aantal dingen, die bij me op komen:

(1) Elk kind op waarde schatten en zo min mogelijk vergelijken.
(2) Bepraat gevoelens en gedachten.
(3) Laat je kinderen hun onderlinge ruzies waar mogelijk zelf oplossen.
(4) Probeer uit te zoeken welke dingen je kinderen leuk vinden om samen te doen en stimuleer dat (ook al vind je ’t zelf niks; indoor-speelparadijzen bijvoorbeeld…). Zo rem je niet alleen ruzie af, maar stimuleer je ook positieve gevoelens en spel.’

Wil jij als eerste Joyce’ waardevolle OpvoedTips ontvangen?
Helemaal GRATIS en vrijblijvend. Klik dan hier.

Heb je vragen over dit thema, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag?

Neem dan contact met me op.

Met vriendelijke groet,
Joyce Akse

Opvoedcoach & Psycholoog | http://www.aksecoaching.nl | info@aksecoaching.nl

© 2019. Joyce Akse / Akse Coaching, alle rechten voorbehouden.
Geschreven door Joyce Akse van ‘Akse Coaching – Opvoedcoaching & Opvoedadvies’.

Klik hier voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie op Facebook.

Lees ook andere artikelen van Joyce met waardevolle opvoedtips:
– ‘Samen spelen, samen delen? – 5 tips om je kind te leren om met andere kinderen te spelen’. Klik hier.
– ‘Positief opvoeden: Start je opvoeding goed met deze 5 stappen.’ Klik hier.
– ‘Laat dat nou!’ (over: 5 opvoedvalkuilen waar we allemaal intrappen én waardoor opvoeden onbedoeld lastiger wordt). Klik hier.
Klik hier voor meer waardevolle opvoedtips van Joyce, bijv. over (niet) willen luisteren, slapen of eten ed.