We hebben allemaal wel eens een gevoel van stress: jijzelf, je partner, je familie, je vrienden. Iedereen herkent dat wel. En dat is helemaal niet erg. Stress hoort nou eenmaal bij het leven.Dat geldt natuurlijk niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen. In dit artikel zal ik me vooral concentreren op de stress bij volwassenen, meer specifiek nog bij ouders.⇒ In dit artikel leg ik je uit wat stress precies is, hoe het ontstaat, hoe je bij jezelf kunt merken of je wel / geen last hebt van stress en geef ik je praktische tips om je stressgevoelens te verminderen. Want dat kan!
Je herkent waarschijnlijk heel goed dat je – net als andere ouders – wel eens stress kunt ervaren. Je hebt een gezin, je wilt je kinderen goed verzorgen en voldoende aandacht geven, er moet van alles voor hen geregeld worden, je wil graag samen leuke dingen doen. Daarnaast heb je misschien een drukke baan en zou je het fijn vinden om een sociaal leven te onderhouden. O ja, en dan zou het ook nog fijn zijn als je tijd hebt voor jezelf, bijvoorbeeld om te sporten, te ontspannen of gewoon om even niks te doen. Dat kan samen een behoorlijke bron van stress zijn. En dan hebben we het nog niet gehad over stress die veroorzaakt kan worden door onzekerheid, bijvoorbeeld omdat je je zorgen maakt over jullie financiële situatie, over behoud van je baan, over de gezondheid van een geliefde of jezelf en ga zo maar door. En dat gevoel van stress is absoluut niet fijn.
⇒ Realiseer je echter dat het normaal is om stress te ervaren. Angst, bezorgdheid en onzekerheid over allerlei zaken zoals hierboven genoemd is normaal en hoort erbij. Je leest er hieronder meer over.
Wat is stress eigenlijk?
Een beetje gestresst zijn of een beetje spanning voelen is trouwens helemaal niet erg. Sterker nog, dat is op bepaalde momenten heel normaal en juist positief. Veel mensen zijn bijv. gespannen als ze een presentatie moeten geven, wanneer ze een examen hebben of voordat ze op vakantie gaan. Je bent dan extra alert, je let goed op en je kunt snel reageren. Zodra de spannende situatie voorbij is, zakt het gespannen gevoel weer.
Soms kan het gestresste gevoel ook te veel worden of te lang duren. Bijvoorbeeld op momenten dat er te veel van je gevraagd wordt, als je problemen hebt (thuis of op je werk), als je je grote zorgen maakt of als je te weinig steun ervaart uit je omgeving. Zulke situaties geven extra spanning of geven gevoelens van stress, die langere tijd duren.
Een stressreactie is een normale reactie op buitengewone omstandigheden, zeker als het om onverwachte gebeurtenissen gaat, die ook nog eens ingrijpend zijn.
Welke factoren kunnen bij jou stress veroorzaken?
Stress heeft invloed op je manier van denken, je emoties (gevoelens), je lichaam en je gedrag. Het is belangrijk om erop te letten of je stress ervaart, zodat je er iets aan kunt doen.
Er zijn heel wat factoren of situaties, die stress kunnen veroorzaken. Ik geef je er hier een kort overzicht van:
– Onzekerheid: Je voelt je onzeker en/of je maakt je zorgen over je huidige situatie (bijv. over je gezondheid, de gezondheid van mensen in je omgeving, je werk, je contract, je financiële situatie).
– Nare gebeurtenissen: Je maakt op dit moment iets naars mee of hebt dat in het verleden meegemaakt (zoals relatieproblemen, huiselijk geweld / mishandeling, een scheiding, overlijden, ongeluk, beroving, inbraak, aanranding).
– Ziekte: Jij of één van je naasten is ziek.
– Gebrek aan steun / hulp: Je ervaart weinig steun van anderen en/of je bent alleenstaande ouder.
Het is lastig te voorspellen welke factor of situatie voor jou het meest stressvol zal zijn. Iedereen reageert namelijk anders op deze specifieke factoren en situaties.
⇒ Herken je één of meerdere factoren, die bij jou op dit moment vooral stress opleveren?
Stress in je lichaam
Wat gebeurt er in je lichaam als je gestresst bent?
Als je gestresst bent, nemen je hartslag, bloeddruk, ademhaling en spierspanning toe, je spijsvertering vertraagt en je pupillen worden wijder: je lichaam komt in een staat van paraatheid. Hierdoor kun je spannende situaties beter aan.
Het sympathisch zenuwstelsel zorgt bijna onmiddellijk voor de ‘vecht- of vluchtreactie’, die ons lichaam klaarstoomt voor actie. Onze spieren spannen zich aan en onze bloeddruk en hartslag gaan omhoog, waardoor je je hart voelt bonzen in je borstkas. De pupillen verwijden zich. Het bloed wordt onttrokken aan onze organen en naar de spieren gestuurd. De spijsvertering gaat op een laag pitje. We beginnen te zweten, zodat het lichaam na explosieve actie weer afkoelt. Het systeem is zo afgesteld dat het liever te vaak afgaat dan één keer te weinig. We schrikken dus liever tien keer van een tuinslang in het gras dan dat we één keer te laks reageren op een echte slang.
Wat gebeurt er in je hersenen als je gestresst bent?
– De HPA-as:
De Hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (‘Hypothalamic-Pituitary-Adrenal axis’ in het Engels) speelt een belangrijke rol in de stressrespons. Het geeft een langzame respons op stress: het duurt ongeveer 30 minuten voordat cortisol in het bloed gemeten kan worden.
De HPA-as werkt als volgt: Na een stressvolle gebeurtenis scheidt de hypothalamus een hormoon (CRH) uit, dat er op zijn beurt voor zorgt dat de hypofyse een ander hormoon (ACTH of corticotropine) uitscheidt. Deze stof zorgt er vervolgens voor dat de bijnieren (o.a.) cortisol produceren.
Hoewel cortisol als stresshormoon een slechte naam heeft, is het wel degelijk nuttig. Het laat de bloedsuikerspiegel stijgen en de stofwisseling een tandje bijzetten. Daardoor komt er meer energie vrij om met de stressvolle situatie om te gaan.
– De hippocampus:
De hippocampus is een hersengebied dat belangrijk is voor leren, onthouden en navigeren. Het functioneert normaalgesproken als een ‘uitknop’ voor de stressreactie. Het gebiedje merkt verhoogde cortisolspiegels op en schroeft de aanmaak van dat hormoon vervolgens terug. Chronische stress beschadigt de hippocampus echter, waardoor het cortisolniveau hoog blijft, waardoor de hippocampus nog meer beschadigt; een vicieuze cirkel, waardoor o.a. je geheugen slechter gaat functioneren.
– De amygdala:
De amygdala is een hersengebied dat continu een oogje in het zeil houdt voor gevaar. Het is verantwoordelijk voor het sturen en verwerken van emoties en staat in verbinding met de hippocampus. Eén van de belangrijkste emoties, die de amygdala reguleert, is angst. De manier waarop we emoties en stress beleven in het dagelijks leven wordt hierin opgeslagen.
De hippocampus en amygdala maken deel uit van een belangrijk systeem dat emoties reguleert; het zg. ‘limbische systeem’. Dit systeem is bijzonder nuttig, omdat het ons in staat stelt om in noodsituaties adequaat te handelen. Het reageert niet alleen op levensbedreigende situaties, maar ook op bedreigingen van meer psychische aard.
Als jouw gevoel van stress langere tijd aanhoudt, dan kan dat behoorlijke gevolgen hebben. Je lichaam geeft je als het ware ‘waarschuwingssignalen’, waardoor je kunt herkennen dt je last hebt van stress.
– Denken: je bent sneller afgeleid, je hebt moeite om je te concentreren, je bent vergeetachtig(er), je piekert veel.- Emoties: je kunt je moeilijk(er) ontspannen, je reageert sneller emotioneel (sneller prikkelbaar of geïrriteerd, boos of huilen), en/of je hebt gevoelens van somberheid en angst.
– Lichaam: je voelt je vermoeid(er) of juist heel energiek; je hebt een gespannen gevoel; je voelt rusteloos; je zweet meer; je schrikt sneller; je hebt meer last van hoofdpijn, maagklachten, nek- of rugklachten; je eetlust is veranderd; je hebt moeite met slapen; je hebt minder weerstand (je bent sneller verkouden of grieperig); je hebt verhoogde spierspanning; en/of je hebt pijn op de borst en/of hartkloppingen.
– Gedrag: je zondert je meer af, je hebt meer moeite om taken af te maken, je raakt vaker / sneller betrokken in ruzies of discussies, je kunt minder (of niet meer) genieten van de mooie dingen in je leven.
Je kunt je voorstellen dat ook opvoeden en gevoelens van stress niet goed samengaan. Als jij als ouder niet goed in vel zit, omdat je je langere tijd gestresst voelt, dan werkt dat door in jouw manier van opvoeden.
Een aantal voorbeelden:
– Je bent sneller geïrriteerd, je kunt minder van je kind(eren) hebben en je reageert sneller boos, kwaad of gefrustreerd op je kind.
– Je hebt minder energie, waardoor je minder zin hebt om leuke activiteiten met je kind te ondernemen.
– Je piekert meer, waardoor het je minder goed lukt om met je volledige aandacht bij je kind te zijn.
Vandaar dat het niet alleen voor jezelf, maar ook voor je kind(eren) belangrijk is om je stressniveau te verbeteren.
Opvoeden zelf kan ook stress opleveren. Bijvoorbeeld als je het idee hebt dat je kind zich steeds maar vervelend of lastig gedraagt en je dat zelf niet kunt veranderen, als je het idee hebt dat je kind niet naar je luistert of jou niet serieus neemt, als je kind brutaal tegen je is of jou pijn doet (door te slaan of door kwetsende opmerkingen te maken), als je kind al langere tijd slecht eet en jij je zorgen maakt over zijn groei en ontwikkeling, als je kind al een tijdje slecht slaapt en dat niet alleen een wissel trekt op je kind zelf, maar ook op jou of andere leden van het gezin. En ga zo maar door.
Dit zijn overigens allemaal onderwerpen, die je goed met opvoedcoaching aan kunt pakken en die je binnen relatief korte tijd op kunt lossen. Deze ‘opvoedstress’ kun je gelukkig snel en makkelijk aanpakken. Je leest er hier meer over.
Vandaar dat het – zeker voor ouders – zo belangrijk is om goed om te gaan met jouw eigen stressgevoelens.
⇒ In dit artikel geef ik je 5 tips om beter om jouw huidige stressgevoelens aan te pakken en om ze te verminderen. Onderaan dit artikel vind je ook nog een mooie BONUSTIP. Hier komen ze.
(1) Zorg goed voor jezelf.
Als je veel gevoelens van stress ervaart, dan is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. Zeker als ouder is dat erg belangrijk, want je weet: ‘als je goed voor jezelf zorgt, kun je ook beter voor anderen, voor je kinderen, zorgen’.
Om goed voor jezelf te zorgen is het belangrijk dat je voldoende slaapt, voldoende rust neemt, (extra) gezond eet, voldoende beweegt (dagelijks 30 min. actief bewegen) en voldoende momenten van ontspanning creëert.
Zoek een manier op die er voor zorgt dat jij ontspant. Dat is natuurlijk voor iedereen anders. Enkele mogelijkheden zijn: naar (rustige, ontspannende) muziek luisteren, een boek lezen, je hobby beoefenen, wandelen, sporten, douchen of rustig in bad liggen, puzzelen, de tijd nemen om rustig te koken etc.
Val je moeilijk in slaap (omdat je meer piekert of door je stressgevoelens) of slaap je zeer onrustig, lees dan voordat je gaat slapen een ontspannend boek of doe een rustige activiteit. Schakel ook voor het slapen op tijd af: lees vlak voordat je gaat slapen geen nieuwsberichten meer en drink dan het liefst geen alcohol en koffie. Juist op het gebied van slapen is regelmaat erg belangrijk: sta op vaste tijden op en ga op vaste tijden naar bed.
Voordelen voor je kind
Je kind heeft er daadwerkelijk baat bij als jij goed voor jezelf zorgt. Jij kunt daardoor namelijk met meer rust op je kind reageren, je kind meer onverdeelde aandacht geven en consequenter op je kind reageren. Neem dus ook jouw rust- en ontspanningsmomenten serieus en plan ze in. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor het welbevinden van je kind.
Maak je je zorgen over je kind (0-16 jaar) dat niet goed luistert, slaapt of eet? Of heb je een andere opvoedvraag, waar je graag een antwoord of oplossing voor wil?
Lees dan hier wat ik voor je kan doen om dat op te lossen.
Wil je eerst meer over mij en m’n bedrijf weten?
Lees dan hier meer over m’n achtergrond.
(2) Bedenk wat de oorzaak is van jouw stressgevoel én denk na over oplossingen.
Uiteraard is het niet genoeg om de oorzaak van je stressgevoel te weten. De problemen lossen zich nou eenmaal niet vanzelf op. Vandaar dat het ook belangrijk is om na te denken over oplossingen en om daarmee aan de slag te gaan. Bedenk wat je allemaal zélf kunt doen om de stressvolle situatie op te lossen of op een andere manier aan te pakken.
Vraag jezelf gedurende de dag vaker af wat je op dat moment kunt doen om je leven op dat moment – hoe klein ook – voor jezelf te verbeteren en fijner te maken.
Verder is het belangrijk om de emoties of gevoelens van stress, die je voelt te benoemen en te erkennen. Je hebt er niks aan om ze weg te wuiven; sta er juist bij stil. Je kunt jezelf helpen door een troostende gedachte toe te voegen, zoals:
‘Het is okay om deze gevoelens te ervaren. Ik ben niet de enige. Veel mensen ervaren deze gevoelens op dit moment.‘
En vervolgens: ‘Ik doe wat ik kan in mijn leven, ik heb geen invloed op zaken waar ik geen controle op heb.‘
Bedenk dat ook heel nare emoties te verdragen zijn en weer over zullen gaan.
Uiteraard is (meer) roken en/of alcohol- / drugsgebruik géén goede manier om met je stressgevoelens om te gaan. Merk je dat je de neiging hebt om toch naar deze middelen te grijpen? Neem dan direct contact op met je huisarts of met een andere, vertrouwde professional.
EXTRA TIP: Schrijf aan het einde van de dag 3 dingen, situaties of momenten op waar je (oprecht) dankbaar voor bent, waar je blij van werd, wat lekker liep, waar je tevreden over was. Door op die manier naar je dag te kijken, merk je dat alle dagen – hoe moeilijk ze ook kunnen zijn – ook mooie, fijne en positieve momenten in zich hebben. Dat zal jou al na enkele dagen een beter gevoel over je leven van dit moment geven.
(3) Houd vast aan je dagelijkse routines, je regelmaat en je structuur.
Er is op dit moment misschien best veel waar je voor je gevoel minder of geen grip op hebt. Kijk dan waar je nog wél grip op hebt; dat geldt o.a. voor je eigen structuur en je eigen handelingen. Dat kan vertrouwen geven in je huidige manier van leven en het geeft je hoop.
Vandaar dat het vasthouden aan je dagelijkse routines en gewoontes belangrijk voor je kunnen zijn. Denk dan aan opstaan op vaste tijden, eten op vaste momenten op de dag, je werktijden plannen, op een vast tijdstip naar bed gaan ed.
Zorg dat er ook momenten tussen zitten, waarop je positieve aandacht kunt geven aan je kind(eren). Je kinderen hebben jou ook nodig en ze vinden het doorgaans geweldig om met jou samen te spelen of om samen iets te doen.
Wil je graag weten hoe je je kind meer positieve aandacht kunt geven? Lees dan m’n artikel ‘Voorkom ongewenst gedrag: Geef je kind positieve aandacht.‘.
Let trouwens op dat je die afwisseling niet te veel zoekt in de social media. Het is heel verleidelijk om even je telefoon erbij te pakken op de momenten dat je rust neemt, maar juist dan zul je berichten over het coronavirus of andere (negatieve) nieuwsberichten tegenkomen. Als je merkt dat die berichten een negatief effect hebben op jouw stemming of je stressgevoel verhogen, dan is het beter om het lezen van die berichten te beperken. Uiteraard mag je zeker nog het nieuws volgen, maar beperk dat tot max. 1x per dag.
TIP. Bekijk ook m’n video ‘Ouderschap & Opvoeden zonder Stress: Kan dat wel?’.
(4) Praat erover.
Praat over je situatie met iemand die je vertrouwt en met wie je goed kunt praten. Dat helpt jou om alles goed op een rijtje te zetten, om je zorgen te bespreken of om bepaalde gebeurtenissen beter te verwerken.
Heb je op dit moment niemand in je omgeving met wie je jouw gevoelens wilt/kunt delen?
Schrijf dan op waar je mee zit en waar je tegen aanloopt. Ook dat helpt je om je gedachtes op een rijtje te zetten. Je kunt dat in een dagboek doen en iedere dag op een vast moment de gevoelens van dat moment of die dag noteren.
Pieker je veel over jouw lastige situatie?
Geef jezelf dan 1x per dag de mogelijkheid om bijv. 15 minuten over de situatie na te denken. Stop er daarna mee en ga iets doen dat je fijn vindt.
Daarnaast is het goed om juist nu het contact met je vrienden te onderhouden en om gewoon even bij te kletsen. Je kunt daarvoor al heel makkelijk samen een afspraak maken om bijvoorbeeld even bij te kletsen tijdens beeldbellen. Stuur ook af en toe gewoon eens een appje met een kort berichtje of vraag hoe het met de ander gaat.
Cursus ‘Stop met Schreeuwen’
In deze cursus voor ouders leer je hoe je binnen korte tijd minder gaat schreeuwen tegen je kind.
Je krijgt o.a. inzicht in / je leert:
– waarom je tegen je kind schreeuwt
– hoe je dat kunt verminderen
– hoe je kunt voorkómen dat je gaat schreeuwen
– hoe je op een andere manier met je kind kunt communiceren
– én nog veel meer…
Lees hier meer over m’n cursus ‘Stop met Schreeuwen’.
(5) Leer je kind hoe het met stress om kan gaan door het goede voorbeeld te geven.
Je kind merkt aan jou dat er iets anders is. Het zal alleen vaak niet begrijpen wat dat dan precies is. Probeer het je kind zo goed mogelijk uit te leggen, natuurlijk op een manier die past bij zijn leeftijd of ontwikkelingsniveau. Maak het probleem niet groter dan het is (maar voorkom dat je het bagatelliseert). Wees eerlijk en realistisch in je uitleg, die je je kind geeft. Je wil namelijk graag voorkomen dat je kind onnodig bang wordt en zich ook grote zorgen gaat maken.
Het helpt kinderen als je als ouder het goede voorbeeld geeft in moeilijke situaties. Laat zien dat je de lastige, spannende of stressvolle situatie met zelfvertrouwen en op een verstandige manier aangaat. Ook dat is belangrijk om aan je kind uit te leggen: zeg tegen je kind wat je allemaal doet om de stressvolle situatie zo goed mogelijk aan te pakken.
Maakt je kind zich ook wel eens zorgen, bijvoorbeeld over het coronavirus, of heeft het er regelmatig vragen over? Dan lees je in m’n artikel ‘Je kind en het coronavirus: Hoe praat je samen over alle veranderingen?‘ hoe je e.e.a. samen bespreekt.
BONUSTIP:
Heb je het idee dat iemand anders het op dit moment moeilijk heeft of veel stress ervaart?
Vraag er dan naar en geef aan dat je je zorgen over hem/haar maakt. Luister goed als de ander vertelt waar hij mee zit. Vraag wat hij nodig heeft of waar je mee kunt helpen. Vaak is luisteren al genoeg; soms is concrete hulp bijzonder welkom. Denk dan aan hulp bij een taak of klusje in huis, boodschappen halen, de kinderen een middagje opvangen, een maaltijd koken ed.
⇒ Heb jij op dit moment – in meer of mindere mate – last van stressgevoelens? Waar zou jij zelf het meest mee geholpen zijn?
Wil je graag reageren op dit artikel?
Dat mag! Zet jouw reactie dan onder dit bericht. Houd het wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Dankjewel voor je medewerking!
Wil jij meer OpvoedTips van Joyce lezen én ze als eerste in je mailbox ontvangen?
Dat kan! Helemaal gratis en vrijblijvend. Aanmelden is heel eenvoudig.
Cadeau: Als welkomstcadeau ontvang je meteen na je aanmelding het E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’.
Je leest er hier meer over.
Heb je vragen over één van deze thema’s, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag?
Neem dan contact met me op.
Met vriendelijke groet,
Joyce Akse
Opvoedcoach & Psycholoog | http://www.aksecoaching.nl | info@aksecoaching.nl
© 2020. Joyce Akse / Akse Coaching, alle rechten voorbehouden.
Klik hier voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie op Facebook.
Gebruikte literatuur, websites ed. voor het schrijven van dit artikel:
– ‘Ik wil beter omgaan met stress’. Thuisdokter. Klik hier.
– ‘Wat doet stress met je lichaam en brein?’. Psychologie Magazine. Klik hier.
– ‘Stress’. Psychologie Magazine. Klik hier.
– ‘Stress’. CJG Zuidplas. Klik hier.
– ‘Omgaan met stress door het Coronavirus (Covid-19)’. MUMC+. (Dit betreft een pdf-document. Selecteer en kopieer de titel naar uw browser om het document op te zoeken.)
– ‘Tips omgaan met stress door het coronavirus’. Gezond Idee. Gezond leven. MUMC+. Klik hier.
– ‘It is normal to feel sad, stressed, confused, scared or angry during a crisis.
Talking to people you trust can help. Contact your friends and family.’ Klik hier.
– ‘Piekeren: hippocampus, amygdala en prefrontale cortex’. Mens en Samenleving. Klik hier.
– ‘Hypothalamus-hypofyse-bijnier-as’. Wikipedia. Klik hier.
Lees ook andere artikelen van Joyce met waardevolle OpvoedTips:
– ‘Hoe kom je deze Corona-tijd op een positieve manier door…? Speciaal voor ouders en opvoeders.‘
– ‘Als je kind teleurgesteld is… | 5 stappen om je kind te leren met teleurstellingen om te gaan.‘
– ‘Als je de balans kwijt raakt…’ | Hoe houd je alle ballen in de lucht zonder stress. [Interview met burn-outexpert drs. Agathe Hania-Akse]
– ‘Stop met schreeuwen! (Over: Hoe je in 5 stappen minder schreeuwt tegen je kind)‘.
– ‘Heb je het druk? Zet jezelf op je to do-lijstje.‘
Klik hier voor andere opvoedtips, bijv. over voeding, media, beweging ed.
© De foto van Joyce Akse is gemaakt door Ilona Tychon Fotografie.
Ga (terug) naar de website van ‘Akse Coaching – Opvoedcoaching & Opvoedadvies’.
Akse Coaching 