Joyce Akse maakt een serie artikelen, waarin ze onderzoekers interviewt over hun eigen onderzoek. Het doel van deze serie is om resultaten van wetenschappelijk onderzoek te vertalen naar praktische tips voor ouders, waar ze thuis direct mee aan de slag kunnen. Deze thema’s hebben natuurlijk te maken met het ouderschap, met opvoeding en/of met de ontwikkeling van kinderen (0-12 jaar).
Als je kind slecht eet, kun je je daar als ouder grote zorgen over maken. Als het een keertje voorkomt natuurlijk nog niet zo zeer, maar wel als het vaker gebeurt of als het van kwaad tot erger lijkt te worden. De strijd aan tafel met je kind is alles behalve gezellig. En jij wil zo graag dat je kind goed eet. In het ideale geval zag je natuurlijk het liefst dat je kind gezond en gevarieerd at, maar de laatste tijd ben je al blij als je kind íets binnenkrijgt. Hoe zorg je er nou voor dat je kind beter gaat eten? Wat kun je dan doen en wat beter niet? En wanneer moet je je echt zorgen gaan maken? Wanneer zet je je zorgen om in actie?
⇒ In dit artikel geeft Eline de Haan (behandelcoördinator bij SeysCentra en cognitief gedragstherapeut VGCt) antwoord op deze veelvoorkomende vragen van ouders.
Eline, je bent expert op het gebied van eetproblemen / voedselweigering bij kinderen. Hoe ben je bij dit onderwerp gekomen en wat spreekt jou er persoonlijk zo in aan?
‘Ik heb orthopedagogiek gestuurd aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Tijdens mijn stage kwam ik voor het eerst in contact met het behandelcentrum. Toen daar later een vacature vrijkwam als behandelaar heb ik direct gesolliciteerd. Wat mij aansprak aan SeysCentra was het gedragstherapeutisch werken en het heel intensief met het kind en ouders bezig zijn. Daar ligt echt mijn hart.
Eerst werkte ik in het team zindelijkheidsproblematiek. Later werd ik behandelcoördinator op onze locatie in Malden (bij Nijmegen), waar wij kinderen met een selectieve/restrictieve voedselinnamestoornis (afgekort vanuit het Engels met ARFID) behandelen. ARFID is een relatief nieuwe diagnose in de DSM-5, het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. Vanuit SeysCentra behandelen wij deze kinderen. Dat deden we al ver voor de nieuwe term ARFID bekend werd.
Het mooie van het thema vind ik dat voeding en eten zo’n basale onderdelen van ons bestaan zijn. Het gaat echt om de eerste levensbehoefte. Daarnaast is het natuurlijk een essentieel onderdeel van ouderschap om je kind te kunnen voeden. Dat maakt dat we zowel nauw met de kinderen als hun ouders samenwerken. De cliënten, die bij SeysCentra komen, hebben een leeftijd van 2 tot 18 jaar.
We zien o.a. kinderen, die problemen hebben met slikken of kauwen, die weinig interesse hebben in eten, die een sensorische overgevoeligheid hebben (bijv. ze vinden structuren, smaak, temperatuur, consistentie of geur van voeding zeer onprettig en/of niet te verdragen), die bang zijn voor mogelijk negatieve gevolgen van eten (bijv. verslikken, stikken, braken, buikpijn krijgen). De kinderen die wij zien, eten of weinig in hoeveelheid of heel erg selectief; een combinatie van beide komt ook voor.
Vaak zie je dat kinderen vanaf de geboorte al moeite hebben met voeding: ze hebben aan de beademing gelegen, ze hebben altijd moeite met voeding gehad, ze waren te vroeg geboren en/of te licht bij de geboorte, ze hadden last van ernstige reflux en/of een vertraagde maagontlediging (waardoor de voeding langer dan normaal in de maag blijft). Hierdoor ontwikkelt het kind een grote weerstand en/of angst voor voeding en het eten ervan. Uiteraard kunnen er ook andere oorzaken zijn dat kinderen ‘problematische eters’ worden; daarover hieronder meer.
Ik werk niet alleen met de kinderen zelf maar vaak ook met hun ouders. We leren dus niet alleen de kinderen om op een andere manier te eten, maar ook hoe de ouders anders om kunnen gaan met hun nu nog problematisch etende kind. Het direct kunnen werken met het kind én zijn ouder maakt mijn werk zo bijzonder en mooi.’
‘In het artikel ‘Mijn kind eet zo slecht. Moet ik me zorgen maken?’ is gedragswetenschapper Eline de Haan aan het woord. Momenteel werkt ze als behandelcoördinator bij SeysCentra in Malden. Eline heeft Pedagogische Wetenschappen gestudeerd aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en is cognitief gedragstherapeut VGCt.
SeysCentra is gespecialiseerd in de behandeling van ARFID (selectieve/restrictieve voedselinnamestoornis) en zindelijkheidsproblematiek. Hun aanpak is altijd op maat en 
in samenspraak met ouders. Het streven is om vanuit kennis en ervaring het probleem zo goed mogelijk te behandelen. De behandeling is wetenschappelijk onderbouwd en effectief bij kinderen en jongeren, met en zonder verstandelijke beperking.’
Alle kinderen maken wel eens een periode door, waarin ze niet zo goed eten. Meestal komt het dan binnen afzienbare tijd wel weer goed, waarna het kind weer beter eet. Toch kunnen ouders zich dan al behoorlijke zorgen maken. Wat zijn in jouw ogen de meest voorkomende redenen waarom kinderen een periode niet goed eten?
‘De belangrijkste reden waarom kinderen slechter gaan eten is de ‘peuterpuberteit’. Als kinderen 2-3 jaar zijn, treedt ‘autonomie-ontwikkeling’ op. Ze leren dan o.a. om ‘nee’ te zeggen, dat ze iets anders kunnen vinden dan hun ouders, dat ze invloed uit kunnen oefenen op hun omgeving en daarbij ook keuzes willen maken. Op het gebied van eten merken ze dat ook: ze bepalen zelf wat ze in hun mond stoppen. Dat hoort trouwens allemaal bij een gezonde, normale ontwikkeling; het gaat dus om kinderen die in de basis ‘goede eters’ zijn. Bijna alle kinderen maken zo’n fase door.
Tijdens de peuterpubertijd zegt een kind vaak nee tegen van alles; het gaat dan niet per se om het eten. Belangrijk is dan om niet te veel een strijd van het eten te maken. Uiteraard is het als ouder wel belangrijk om duidelijke kaders te schetsen. Je kunt je kind bijvoorbeeld keuzes geven binnen de grenzen die jij aangeeft. Daar horen dus ook goede afspraken bij. Soms kun je je kind zelf laten kiezen, maar niet altijd.
Ook bij oudere kinderen, die slechter gaan eten, kan het meer ontwikkelen van autonomie een rol spelen. Ze hebben dan bijv. bij een vriendje gezien dat er thuis vegetarisch wordt gegeten, waardoor ze zelf ook gaan nadenken over het eten en bijv. minder / geen vlees meer gaan eten. Kinderen willen hierin zelf keuzes maken. Ook dit hoeft niet zorgelijk te zijn.’
Als kinderen niet goed eten, zijn ouders al vrij snel ongerust en proberen ze hun kind te stimuleren om toch wat te eten. Wat vinden ouders in zo’n situatie het lastigste of moeilijkste? Zijn er ook dingen die ouders – onbewust– ‘verkeerd’ aanpakken, waardoor ze onbedoeld de kans groter maken dat hun kind slechter blijft eten of nóg slechter gaat eten?
‘Ouders vragen vaak aan hun kind: ‘Waarom vind je het niet lekker?’ en proberen dan iets aan het eten te veranderen, waardoor het kind het wellicht lekkerder vindt. Op die manier ga je te veel aandacht richten op het eten en bevestigen dat het mogelijk niet lekker is. Het ‘lekker vinden’ is eigenlijk niet zo belangrijk, maar een kind kan wel leren dat eten niet zo onprettig is als van tevoren voorgesteld wordt.
Andere ouders blijven hun kind maar stimuleren om toch nog wat te eten (bijv. blijven aansporen, ‘eet nou eens door’, ‘neem nog een hapje’). Dat heeft op een gegeven moment helemaal geen effect meer.
Ook eten ‘verstoppen’ (bijv. broodbeleg tussen brood) kan averechts werken. Vooral als je kind ineens totaal onverwacht iets in zijn eten vindt dat hij niet lekker of prettig vindt. Je kind kan daar echt van schrikken, hij raakt het vertrouwen in zijn eten kwijt. Hij dacht dat het eten veilig was, maar dat blijkt niet zo te zijn.
Het is dus belangrijk om open en eerlijk te zijn over het eten dat je je kind geeft. Bied het vooral aan zoals het er uit ziet. Dan leert het kind ook de smaak beter kennen.
Ook onderhandelen komt aan de eettafel vaak voor, alhoewel het niet echt een handige strategie is. Beter is het om je kind een gekaderde keuze te geven: als jij graag wil dat je kind min. 5 boontjes eet, dan vraag je ‘wil 5 of 7 boontjes?’. Je kind zal dan waarschijnlijk 5 boontjes kiezen. Stel ook vooral eisen waarvan je weet dat je ze als ouders kunt volhouden. Denk hierbij in kleine stappen.’
Eetstoornissen komen de laatste tijd steeds vaker in beeld door diverse programma’s op tv. Die bewustwording is natuurlijk hartstikke goed. Een mogelijk nadeel zou kunnen zijn dat ouders zich sneller zorgen maken over dat hun kind mogelijk een eetstoornis ontwikkelt. Kun je aangeven welke factoren kunnen wijzen op een beginnende eetstoornis?
‘Je ziet verschillen tussen gewone ‘lastige eters’ en de ‘problematische eters’, waarbij de diagnose ARFID echt van toepassing is. De lastige eters eten een paar dagen per week niet goed, maar dan weer een dag wel. Sommige dingen eten ze niet, maar andere dingen weer wel. Dat gaat dus meer in golfbewegingen. De lastige eters komt meestal geen voedingsstoffen tekort en heeft een normaal gewicht.
Kinderen, waarbij de diagnose ARFID van toepassing is, eten veel te weinig, te weinig gevarieerd of slechts heel selectief. Soms krijgen ze wel genoeg calorieën binnen, maar dat ligt dan eerder aan de voeding die ze eten, dan aan de hoeveelheid. Vaak missen ze veel voedingsstoffen en hebben een te laag gewicht. Voor deze kinderen is eten dagelijks een probleem.
Eén van die factoren, die kan duiden op een eetstoornis, is als het veel te weinig of heel selectief eten langere tijd aanhoudt of dat je een duidelijk verschil ziet met hoe andere kinderen eten. Als ouder voel je dat vaak goed aan en merk je ook dat je je er al langere tijd zorgen over maakt. Bespreek dit altijd met het consultatiebureau of je huisarts.
Bij oudere kinderen kan het zorgelijk zijn als ze in ‘sociale gelegenheden’ moeite hebben met eten, bijv. traktaties op school weigeren of ze zien heel erg op tegen het eetmoment op een verjaardagsfeestje (terwijl ze goed begrijpen dat het sociaal verwacht wordt dat ze dan toch iets eten).
Als je je zorgen maakt om het ‘slecht eten’ van je kind is het goed om eens bij te houden wat je kind ongeveer eet. Dat kun je doen door een week een eetdagboek bij te houden, maar dat kan ook door op te schrijven welke groentes je kind precies eet. Na een paar maanden houd je het opnieuw bij en vergelijk je de registraties van beide periodes met elkaar. Als je merkt dat je kind toch langzaam maar zeker stappen in de goede richting heeft gemaakt en je het vertrouwen hebt dat je kind beter leert eten, dan is het goed. Zo niet, dan is het belangrijk om aan de bel te trekken. Overleg je zorgen ook altijd met je huisarts of het consultatiebureau.
TIP: Kijk eens op de website van het Voedingscentrum om te checken wat kinderen van een specifieke leeftijd geadviseerd wordt om dagelijks te eten.’
Wat kunnen ouders zélf doen om de kans op het ontwikkelen van een eetstoornis bij hun ‘problematische eter’ te verkleinen? En wat kunnen ze beter achterwege laten?
‘Je kunt als ouder helaas niet altijd voorkómen dat je kind een eetstoornis ontwikkelt. Toch kun je gelukkig een aantal dingen doen om die kans zo klein mogelijk te maken:
- Vaak zie je dat ‘problematische eters’ of kinderen met de diagnose ARFID een angst hebben ten aanzien van voeding. Het is dan goed om angsten van je kind te doorbreken en hem soms iets te laten doen wat hij een beetje spannend vindt. Ga de angst dus niet uit de weg, maar ga ‘m – in kleine stappen – aan.
Probeer om alle gezinsleden aan tafel te laten zitten, dus ook je problematische eter die liever niet eet. Door samen aan tafel te zitten, leert je kind dat het eetmoment een gezellig, sociaal moment is. Je maakt dan de afspraak dat je kind niet perse iets hoeft te eten (mag natuurlijk wel), maar dat je wel verwacht dat hij gewoon met iedereen aan tafel zit.- Blijf eten dat je kind nu niet lust toch aanbieden. Herhalen is het devies.
- Het is belangrijk om je kind te stimuleren om steeds een stapje verder te zetten. Als hij nu één hapje ergens van eet, kan hij ook twee hapjes eten. Zo kun je de hoeveelheid, van wat je kind eet, langzaam opbouwen. Denk daarbij in kleine stapjes.’
Tenslotte, wat is het belangrijkste advies dat je aan alle ouders, van een kind dat op dit moment niet goed eet, zou willen geven?
‘Een kind dat nu slecht eet, en al lange tijd niet goed eet, gaat niet ineens goed eten; dat is nog niet zo snel opgelost. Heb dus geduld en denk in kleine stapjes. Heb ook vertrouwen op je eigen gevoel en je kundigheid als ouder.
En natuurlijk ook: als je je zorgen maakt, vraag dan om hulp. Betrek er mensen bij die met je mee kunnen denken. Probeer dat eerst laagdrempelig door je zorgen voor te leggen aan de huisarts of bij het consultatiebureau. Zij denken graag met je mee.’
Wil jij als eerste Joyce’ waardevolle OpvoedTips ontvangen?
Helemaal gratis en vrijblijvend. Klik dan hier.
Cadeau: Kort na je aanmelding van het e-zine ontvang je Joyce’ E-book ‘Nóg meer genieten van je kind – 5 x 5 OpvoedTips’ als cadeau. Dat is dus ook helemaal gratis en vrijblijvend. Je leest er hier meer over.
Wil je graag reageren op dit artikel? Dat mag!
Zet jouw reactie dan onder dit bericht. Houd het wel constructief, liefst in de vorm van ‘Tips & Tops’. Dankjewel voor je medewerking!
Heb je vragen over dit thema, wil je meer weten over het onderwerp of heb je een andere opvoedvraag? Neem dan contact met me op.
Met vriendelijke groet,
Joyce Akse
Opvoedcoach & Psycholoog | http://www.aksecoaching.nl | info@aksecoaching.nl
© 2019. Joyce Akse / Akse Coaching, alle rechten voorbehouden.
Geschreven door Joyce Akse van ‘Akse Coaching – Opvoedcoaching & Opvoedadvies’.
Klik hier voor jouw dagelijkse portie OpvoedInspiratie op Facebook.
Lees ook andere artikelen van Joyce met waardevolle opvoedtips:
– ‘Vind ik niet lekker!’ (Over jouw rol aan tafel en hoe jij er voor kunt zorgen dat je kind beter eet.)’. Klik hier.
– ‘Help, mijn kind is een lastige eter! Wat nu?’ | 5 do’s & don’ts (Interview op L1 Radio). Klik hier.
– ‘Aan tafel!’ (1) ‘Hoe maak je het weer gezellig aan tafel als je kind niet goed eet?’. Klik hier.
– ‘Snoep, snoep en nog eens snoep’ – Hoe je een eind maakt aan het gezeur over snoep.’ Klik hier.
Klik hier voor meer waardevolle opvoedtips van Joyce, bijv. over (niet) willen luisteren, slapen of eten ed.
Ga (terug) naar de website van Akse Coaching: http://www.aksecoaching.nl.
Akse Coaching 
Pingback: ‘Mijn kind kan maar niet aan tafel blijven zitten.’ | In 9 stappen naar meer rust aan tafel. | Akse Coaching